140726 - Deze keer: In Memoriam op Zaterdag

Wie mee wil doen met ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, kan terecht bij Marja.

Deze week denken we met ons allen aan bijna niets anders dan de ramp met vlucht MH17, en de bijna 300 doden door een idiote miskleun van een stel oorlogje spelende idioten met een geavanceerd wapensysteem.
Er zijn ook mensen die daarbuiten iemand te betreuren hebben.

Tot ons verdriet is heengegaan onze creatieve echtgenoot, vader, opa en overgrootvader. Wij zullen zijn aanwezigheid missen. Ating was taalvirtuoos en hoeder van de Molukse taal en cultuur. Bovenal was hij een authentieke grootdenker en een betrokken fotograaf. "Ale rasa, beta rasa ... "

Maarten Emanuel (Ating) Mual
Geboren: maart 1928, Amboina - overleden: juli 2014, Wageningen

Sinds mijn scheiding was Maarten (Ating) formeel niet meer mijn zwager, maar de verhoudingen worden bij ons niet zozeer gescheiden door formele lijnen.
Ik heb hem niet zo héél vaak ontmoet, maar onze ontmoetingen hebben diepe indruk en warme gevoelens bij mij nagelaten.

Maarten mocht je misschien een buitenbeentje noemen. Artistiek, filosofisch ingesteld, en (vond ik) op een intrigerende manier eigenwijs. Hij werd soms afstandelijk gevonden en beschouwend. Ik heb een aantal interessante en wijze dingen van hem geleerd, die ik hier niet ga opsommen.

Lang voordat ik Maarten leerde kennen, kwam ik onbewust in aanraking met verhalen over een geheimzinnig ver land, het toenmalige Nederlands Indië. Opa en oma, waar wij bij inwoonden, hadden een wandkleed, een gebatikte Wajangpop, goudkleurig op een zwarte achtergrond. Die heb ik vast eerst wel eng gevonden, maar nu mis ik hem; ik kan er geen foto meer van vinden.

Later hoorde ik op de draadomroep bijzondere muziek, die me aan verre oorden deed denken. Het heette "Haawaajie muziek", bijvoorbeeld van George de Fretes.


Later ontdekte ik de Indo-rock groepen (niet te verwarren met de veel recentere IndIE-rock), zoals de Tielman Brothers, waarvan ik hier een oudje plaats. Ik vond het erg grappig dat ze zo een stichtelijk (kinder-)liedje als rocksong hadden uitgevoerd:


Dat de Tielman Brothers, en andere groepen waarvan ik ontdekte dat ze tot de categorie Indo werden gerekend, muziek konden maken, was me vrij snel duidelijk.

Hoe die mensen in Nederland terecht kwamen, was voor mij lang een eenvoudig verhaal: opstandelingen hadden ons "ons Indië" afgepikt, en ons land had deze mensen liefderijk opgenomen voor hun eigen veiligheid.

Maarten was de eerste, denk ik, die me werkelijk vertelde over de gevoelens van degenen die, vanuit een tropisch paradijs, plotseling naar een koud kikkerland vervoerd werden.
Daarbij dachten ze dat ze tijdelijk (kortstondig) in die primitieve opvangkampen gehuisvest zouden worden en dan teruggaan, maar de, vaak door meerdere generaties, loyale militairen werden gedemilitariseerd en aan hun lot overgelaten.
Andere verhalen en documentaires hebben me daarna duidelijk gemaakt dat het erger was dan Maarten het mij vertelde.
Als je meer informatie wilt, kun je beginnen bij Wikipedia, of zelf zoeken. Of kijk hier.

Ook George de Fretes heeft terugverlangd naar "Eiland Ambon". Deze video heeft als contrast met de muziek, beelden van de aankomst in Nederland: de mensen op de loopplank, de tropische mensen in de sneeuw en de beelden uit de kampen:


Mijn iets grotere kennis van het Molukse verhaal, was er de oorzaak van dat ik bijna slaande ruzie heb gehad met collega’s. Er was een treinkaping door Molukse jongeren. Ik liet merken dat ik iets begreep van de frustratie, waaruit deze acties voortvloeiden: beloften worden verbroken, gedaan aan mensen wie een belofte heilig is, en zoek het zelf verder maar uit. Jongeren die het opnemen voor oudere generaties. Ik veroordeelde tegelijkertijd de kaping, maar ik werd aangevallen alsof ik zelf die trein gekaapt had: "Die Molukkers moesten niet zeuren, want het was al zo lang geleden…"

Er was één persoon op de afdeling waarmee ik er normaal over kon praten, iemand die zelf in een gekaapte trein had gezeten...
Ik was bepaald niet trots op Nederland toen bekend werd dat al 35 jaar een rapport geheim gehouden was, dat de kapers gedood waren door een enorme kogelregen, wat de officiële verklaring, dat het "niet de bedoeling was om de kapers te doden", in een wrang daglicht stelt.

Besef ook goed dat de meeste Molukkers die kapingen sterk afkeurden. Het leven moest weer worden verdergeleefd, ook al werd menig volstrekt onschuldige Molukker (en zelfs gekleurde mensen met een heel ander uiterlijk) bedreigd, alsof ze zelf daders waren.

Ook de Indo-muziek ging door. Wie kent niet het meeslepende Sajang é van Massada dat in 1980 een Nr.1 hit was? Ik koos hier voor een onverwacht gevonden versie van Riem de Wolff (geboren op Java, dus niet op de Molukken) begeleid door de band Windfall en met de Indonesische dansgroep Bunga Melati. Ruud en Riem hadden als The Blue Diamonds in 1960 een wereldhit met "Ramona"; Ruud overleed in 2000.
Ik vond bij deze clip ook een vertaling van de tekst van Sajang é:

1. Jongelui luister toch naar de generatie
die in het vaderland geboren is.
Luister naar de ouderen die zeggen:
"werk hard en doe goed je best,want
eens zie je je vaderland terug".

2. Zoek de kracht niet in een andere levenswijze.
Vertrouw dat God straks de weg zal leiden
Wie goed is en wie kwaad: God ziet het
Doe je ouders geen verdriet

3. Moeder wees niet boos, denk aan het vaderland ver weg
Vader heeft geen schuld, het was zijn wil niet.
De zakdoeken zijn nat van tranen;
wanneer we teruggaan weten we niet.
Als het God belieft, maar het is zijn handen.


Maarten en ik spraken over afkomst en achtergrond. Ik had ik door de muziek van Ede Staal ontdekt dat de Groninger streektaal mij meer raakte dan ik voor mogelijk had gehouden, omdat ik toch voornamelijk eerst met "keurig" Nederlands ben opgevoed. Pas later heb ik mij het Drents eigen gemaakt.
Maarten sprak netter Nederlands dan ik, zij het ook met een accent, en zo kwam het begrip "moedertaal" ter sprake. Hij vond "gevoelstaal" een beter woord: de taal waarin je het beste je gevoel kunt uitdrukken. Sindsdien laat ik in b.v. een randstedelijke omgeving makkelijker mijn afkomst horen, en soms schrijf ik in streektaal.

Maleis en Gronings. Bij het schrijven van een verloren gegaan blog over een evenement in Appingedam vond ik via een link naar de Molukse gemeenschap daar, een clip van Naruwe. Ik heb geen behoefte om het te ontkennen: ik hield mijn ogen niet droog!
Wat pakt mij nu zo in deze muziek? Wat zeker meespeelde is de samenzang, en verder? Ik ben vanaf het begin ontroerd geweest door het geluid van de "Hawaii-gitaar", of, zoals het nu genoemd wordt, slide-gitaar.
Is het het heimwee naar een verloren paradijs, misschien ook het mijne, dat in die muziek doorklinkt?

Naruwe - Katong Mau Bale
Ik draag dit blog op aan Ating (Maarten), en het paradijs van zijn geboortegrond. Ik hoop dat hij daar in vrede mag landen...