141004 - ZOZ 99 - Geloof, kerk en Fonspatiënten

Wie mee wil doen met (of luisteren naar) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, kan terecht bij Marja.

Fonspatiënten, zo noemde cabaretier Fons Jansen zijn fans. (We hadden toen nog het verschil tussen de verplichte, inkomensafhankelijke ziektekostenverzekering, het Ziekenfonds, en de vrijwillige verzekering voor de hoger betaalden. De "Fondspatiënten" werden minder luxueus behandeld.)

Ik had in eerste instantie gedacht om eens een ZOZ te wijden aan Jules de Corte, maar die is in ZOZ 7 al aan bod geweest met zijn bekendste lied, "Ik zou wel eens willen weten...".
Overigens was dat niet mijn trigger naar Jules, want ik had plotseling dat liedje in mijn hoofd: "Hallo, koning onbenul" (tekst). Dat lied schreef hij uit frustratie en "vanuit mijn klem zitten met het mensdom", zoals hij het bij een interview aan Het Parool noemde. Die single was zijn enige grote hit.

Wat Jules de Corte en Fons Jansen gemeenschappelijk hebben, is hun strenge Rooms-Katholieke opvoeding, en de tijd waarin ze leefden.
In die tijd viel ook de na-oorlogse periode van wederopbouw en vervolgens de zestiger jaren, waarin afgerekend werd met veel heilige huisjes. Het automatisme waarmee gezagsdragers per definitie altijd gelijk hadden, verdween (en daarmee als veelgebruikt "argument" de gummistok).
Daaraan hebben deze twee heren mijns inziens ook een bescheiden bijdrage geleverd. Jules door zijn tot nadenken stemmende liederen, door sommigen betiteld als wrang of cynisch. Hij had soms heibel met zijn werkgever, de KRO, door de kritische manier waarop hij over het geloof zong. Hij noemde zichzelf gelovig, maar vond dat "kerk en God niets met elkaar te maken hadden".
In dit licht vond ik nog een apart item op Youtube, waarin vanuit EO-kringen wordt beweerd: Jules de Corte bekeerd door Henk Binnendijk (1993). Maar je moet wel véél fantasie hebben en héél erg graag die bekering willen zien: Jules blijft gewoon zijn kritische zelf in dit interview...
Ik vond op Seniorplaza nog veel info over en teksten van Jules de Corte

En wie Fons Jansen zegt, zegt: "De lachende kerk". Ook de geestelijken van de diverse kerken stonden boven het gewone volk en hadden veel gezag. Ze bepaalden wat goed en fout was, en hadden ook altijd gelijk. En bij de meeste stromingen, zowel de Roomse als protestantse, diende het leven zeer serieus te worden opgevat.

Dat het gevaarlijk was om bijdehandte vragen te stellen, leerde de moeder van mijn lief op ca. 9-jarige leeftijd. Ze zat op de lagere school, een nonnenschool. Ze lette goed op tijdens de godsdienstles, en dacht er ook bij na. Reeds in Genesis 4 doodt Kaïn zijn broer Abel, en wordt dan door God de wereld in gestuurd met een merkteken, dat andere mensen zal weerhouden hem te straffen voor die moord.
Toen kleine Greetje vroeg hoe dat zat: Adam en Eva en hun twee zonen waren toch de eerste mensen op aarde - waar kwamen die andere mensen dan vandaan, waartegen Kaïn beschermd moest worden? Ze was trots op haar weldoordachte vraag, maar voordat ze er op verdacht was, kreeg ze een keiharde pets in haar gezicht van de non die godsdienstles gaf...

In zo'n sfeer kwam Fons Jansen, na een veelzijdige loopbaan als nieuwslezer en legerofficier, in 1962 met cabaret dat de (Roomse) kerk tot onderwerp van humor maakte. Zelf kwam ik uit de gereformeerde hoek, maar de humor van Fons sprak mij en mijn toenmalige collega's evengoed aan. Onze afdeling was een tijdlang ondergebracht in een barak achter het bedrijf. Daar heerste een vrijgevochten sfeer, en de radio gaf steevast populaire muziek en cabaret ertussendoor. Losse kreten uit conferences werden menigmaal in de onderlinge conversatie gebruikt.

Blijkbaar spreken de conferences van Fons nog steeds veel mensen aan. Er staan hele LP's van hem op Youtube. Nu zijn conferences geen muziek, maar ik vind het wel toonkunst: het kiezen van het juiste stemgeluid en de juiste timing en intonatie: ik kan er nu nog steeds op zwijmelen!
Ik heb twee losse fragmenten van enigszins beperkte lengte gekozen van "De Lachende Kerk". Jammer genoeg heb ik niets gevonden met live-beelden.
"Fons Jansen - De lachende kerk: 13. Kerkberichten" koos ik vanwege een aantal prachtige woordspelingen:


Het bekende lied van Louis Davids - Weet je nog wel oudje (1928) (tekst) werd door Fons Jansen met een aangepaste tekst gezongen in "De Lachende Kerk: 3. Weet Je Nog Wel Oudje?

Fons Jansen - Weet je dat nog oudje

Als kind dronk ik een beetje water
Weet je dat nog oudje
En ging ter hoogtij even later
Weet je dat nog oudje
Ik dacht tot mijn tiende: je moet naar de hel
Nou staat er in de krant: iets drinken mag wel
Weet je dat al oudje

Neef Jan heeft van een vrouw gehouden
Weet je dat nog oudje
Ze was niet rooms, hij mocht niet trouwen
Weet je dat nog oudje
Nou is 't 'ie een bittere, eenzame heer
Nou lees ik: 't was nu heus geen doodzonde meer
Weet je dat al oudje

Wij hebben jaar op jaar een kind gekregen
Weet je dat nog oudje
De dokter had er wel eens wat op tegen
Weet je dat nog oudje
Toch zeiden we toen: het is de wil van de Heer
Nu schrijft hier 'n bisschop: dat hoeft nu niet meer
Weet je dat al oudje

Juist deze week las ik in Trouw een artikel over de nog steeds toenemende ontkerkelijking.
Dat kan toch niet alleen op het strafblad van Jules de Corte en Fons Jansen geschreven worden. In de jaren zestig heb ik zelf ook nog meegedaan aan een cabaretgroepje, uitgaande van een kerkelijke jeugdvereniging. Er zijn wel eens een paar mensen de zaal uit gelopen.
Die kerk is overigens inmiddels afgebroken. We hadden in een achterzaaltje zelf snel verwisselbare decors gebouwd. Van de cabaretgroep heb ik niets overgehouden, behalve deze twee knullige foto'tjes van ons enige optreden "in de provincie" waar ik nog bij was. Alle teksten zijn kwijt, ook contact onlangs met een paar via internet teruggevonden ex-leden leverde niets op.