170204 – ZOZ – Van Kasper tot Superman

Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Marja.

Mijn vroegere collega en FB-vriend Kasper is bezig zijn levensverhaal te schrijven. Onlangs verscheen het tweede deel over zijn schooltijd, de lagere school, met alle ups en downs, van prettige en akelige onderwijzer(es)s(en).
Daarin noemde hij een lied dat ze zongen in de zesde klas van de lagere school, en dat ik me ook herinnerde. Delen van de melodie waren onmiddellijk terug in mijn geheugen bij het lezen van de tekst, ook na zo’n 60 jaar!
Hij schreef er over op Facebook, en één van de reacties was: hoe kwam men er op om op de Nederlandse scholen zo’n puur Vlaams lied te laten instuderen?

Zelf kreeg ik in mijn schooltijd een boek, dat ik heel spannend en interessant vond, over torens en molens. Waarschijnlijk was ik toen al minstens een keer op de Martinitoren in Groningen geweest met mijn moeder. Ik ben het boek kwijtgeraakt in de turbulente periode dat ik van enig kind, via een een groot gezin, daarna het huis uit ging naar mijn eerste baan. "Van zingende torens en malende molens", heette het. Ik zag het veel later op een rommelmarkt liggen en kocht het voor 5 gulden. Het bleek een promotionele uitgave geweest te zijn van de Rijks Post Spaarbank.

Ik heb, denk ik, het antwoord gevonden: het stond o.a. in de befaamde liederenbundel Kun je nog zingen, zing dan mee, die voor het eerst verscheen in 1906. Wikipedia: "De bundel bleef lange tijd populair en werd de hele twintigste eeuw herdrukt, in 1986 verscheen de 41e druk. In datzelfde jaar verscheen de jubileumuitgave Lang leve Kun je nog zingen, zing dan mee!, de mooiste liedjes uit tachtig jaar, die tot en met 2012, ruim honderd jaar na de eerste publicatie, verkrijgbaar was."

Het lied, Klokke Roeland, gaat over een klok (eigenlijk een reeks klokken) in Gent.
Wikipedia: "Het is een van de bekendste Vlaamse liederen, naast De Vlaamse Leeuw. Het is het officiële lied van de stad Gent. Vooral de openingszin, "Boven Gent rijst...", is bij vrijwel iedere Vlaming bekend. Dichter Albrecht Rodenbach verwijst in de tekst naar de Gentse volkshelden; Jan Hyoens en Jacob van Artevelde en roemt de wijze waarop de klok in het verleden de stad voor brand gewaarschuwd heeft."

Hoeveel Nederlandse kinderen, die uit volle borst meezongen met deze meeslepende, bombastische melodie, zouden beseft hebben wie of wat "Gij Jan Hyoens, gij Artevelde" waren?

Er zijn her en der diverse kleine variaties op de tekst; ik heb de tekst van de site Schrijversgewijs.be, de pagina over Rodenbach.

KLOKKE ROELAND (1877)

Boven Gent rijst, eenzaam en grijst
‘t Oud Belfort, zinbeeld van het verleden
Somber en groots, steeds stom en doods
Treurt d’ oude Reus op het Gent van heden
Maar soms hij rilt, en eensklaps gilt
Zijn bronzen stemme door de stede

Tril in uw graf, tril Gentse helden
Gij, Jan Hyoens, gij, Artevelden
Mijn naam is Roeland, ik kleppe ¹) brand
En luide ²) storm in Vlaanderland

Een bont verschiet schept het bronzen lied
Prachtig weer tovert mij voor de ogen
Mijn ziel erkent het oude Gent
Het volk komt gewapend toegevlogen
Het land is in nood: Vrijheid of dood
De gilden komen aangetogen

Ik zie Jan Hyoens, ik zie De Artevelde
En stormend roept Roeland de helden
Mijn naam is Roeland, ik kleppe brand
En luide storm in Vlaanderland

O heldentolk, o reuzenvolk
O pracht en macht van vroeger dagen
O bronzen lied, ik weet uw bedied
En ik versta het verwijtend klagen
Doch wees getroost: Zie, ‘t oosten bloost
En Vlaanderens zonne gaat aan het dagen

Vlaanderen die leeuw, tril, oude toren
En paar uw lied met onze koren
Zing: ik ben Roeland, ik kleppe brand
Luide triomf in Vlaanderland

¹) Kleppen: de klepel wordt tegen de stilstaande klok geslagen.
²) Luiden: de klok wordt heen en weer gezwaaid.

Kasper had een video van het Zangfeest 2013, met een koor dat Klokke Roeland - Albrecht Rodenbach zingt met instrumentale begeleiding, maar ik koos hier voor de uitvoering door een solozanger, met beiaardklanken in de begeleiding.

Walter Capiau - Klokke Roeland:


Nou zouden die klokken van Walter best wel eens gemaakt kunnen zijn op een synthesizer, want ik vond ook een puur instrumentale versie, gespeeld op een synthesizer: Boven Gent rijst eenzaam en grijs Het Oud Belfort, zinbeeld van het verleden op KORG M1 Ex...

Nu wou ik Klokke Roeland (of het daaraan gelieerde carillon) zelf wel eens horen, en ik vond: Klokke Roeland en Het Ros Beiaard, maar de omschrijving daarvan is: "Boudewijn Zwart speelt Vlaamse liederen op de beiaard van de Zuiderkerk te Amsterdam, 10 juni 2014.

Ja! Heel mooi (wel wat lang: 9:37), een concert met het Trompettenensemble o.l.v.Wilfried Theunissen en Stadsbeiaardier Kenneth Theunissen!

Brass and Bells - Belfort Gent:


Marijke en ik hebben van jongs af allebei iets met torens en carillons. Ik heb er al eens over geschreven in een blog, dat door Sanoma rampzalig "geëxporteerd" is toen ze er de brui aan gaven met web-log.nl.

Als ik nu met Marijke in haar geboortestad Nijmegen ben, word ik ongeveer net zo blij als zij van de klanken van het carillon van de Sint Steven. Inmiddels ben ik wel eens in de Sint Stevenskerk geweest, maar op de toren ben ik nooit geweest.
Mijn lief vertelt graag het verhaal hoe zij als jong meisje met haar vriendin (curieus: met dezelfde familienaam als ik) op grote hoogte halsbrekende toeren heeft uitgehaald, terwijl ze stiekem de toren van de Sint Steven hadden beklommen.
Nijmegen heeft een Stadsbeiaardier, die ook concerten speelt.

Malgosia Fiebig – Beiaardconcert Stevenskerk, 24-8-2015:


Het was een bijzondere belevenis, toen ik, in mijn kinderjaren een keer in Groningen was, en met eigen voeten de Martinitoren beklommen had onder toezicht van mijn moeder. Ik zag met eigen ogen de beiaardier aan het werk!
Ook zag ik de grote trommel, waar de melodieën op geprogrammeerd werden die het carillon moest spelen, zonder dat de beiaardier elk kwartier alle 311 traptreden beklimmen en met het klavier op de vuist moest.
Sinds dat jeugdige bezoek aan de Martinitoren kijk en luister ik anders naar (alle) torens, ingeleid door dat boekje over "Zingende torens en malende molens" (zou de bedenker van die titel geknipoogd hebben naar Don Quichotte?).
Destijds kon je op de Martini bij helder weer Schiermonnikoog zien liggen, maar je mag niet meer zo hoog als vroeger, vanwege enkele dubieuze valpartijen.

Ook de Stadsbeiaardier van Groningen, Auke de Boer, verzorgt regelmatig concerten, en heeft, net als veel collega's, een breed repertoire, waarvoor ook het Martini Carillon zich prima leent. Een mooie klassieke melodie, Für Elise van Beethoven.

Auke de Boer, Martinitoren – Für Elise:


Soms wordt het repertoire bepaald door gebeurtenissen die verwant zijn met de stad. Zo werd op het Martini-carillon gespeeld David Bowie – Space Oddity ter gelegenheid van zijn tentoonstelling in het Groninger Museum.
En in 2008 was Lou Reed (nl) in Groningen voor een concert van zijn vrouw, Laurie Anderson (nl), in de Oosterpoort.
In elk geval ik, ken Laurie van een "alternatieve hit", O Superman (nl)!
Ze werkt voor het label Nonesuch Records, dat vooral bijzondere muziek uitbrengt.

Laurie Anderson - O Superman [Official Music Video]:


Lou en Laurie bezochten, op uitnodiging, ook de Martinitoren. Stadsbeiaardier Auke gaf een rondleiding, waarbij Lou en Laurie het carillon bespeelden. Lou was erg geïnteresseerd in dat historische instrument, en gaf later zijn toestemming om zijn song "Perfect Day" op het carillon te spelen voor een evenement.
Vijf jaar na hun bezoek aan de Martinitoren werd Perfect Day gespeeld door Auke de Boer op het carillon als eerbetoon aan Lou Reed, die toen net overleden was.

Auke de Boer, Martinitoren – Perfect Day (Lou Reed):


Ik denk dat alle beiaardiers (m/v) supermensen zijn, die steeds maar weer al die trappen op klimmen en dan met hun vuisten zulke prachtige, virtuose muziek over ons uitspreiden!