210130 - De wonderlijke reünie van een gedicht en een foto

Het Dal

Langer dan ik mij kan heugen
ben ik niet zover van huis geweest
mijn voeten hebben mij
gedragen naar dit kleine dal
waar zonlicht schaduw harder maakt
en boterbloemen gele warmte
geven aan het zompig gras

Achter de heuvel klinkt jouw stem
die mij naar huis toe roept
mijn pad voert langs
een knotwilg halverwege
de kerkklok in de toren
staat stil op vijf voor drie
niemand zegt hoe laat het is.

Foto ©1986 Franz Gittenberger; Gedicht ©1995 Gauke Zijlstra.

Mijn gedicht "Het Dal" is eind 1995 geschreven als huiswerkopdracht voor een poëziecursus. De opdracht was, om op basis van een afbeelding een gedicht te schrijven, en we konden kiezen uit een aantal foto´s en ansichtkaarten die de docente had uitgespreid op een tafel.
Deze foto sprak mij direct aan. De sfeer, de kleuren, een onbekende omgeving die warmte uitstraalde. Ik krabbelde op uit een moeilijke periode, vond rust uitgaan van dit beeld, en dit gedicht was het resultaat.

Helaas moest ik de ansichtkaart teruggegeven aan de docente, en ik had geen mogelijkheid om die in kleur te kopiëren. Vandaag zou je je smartphone pakken en een prachtige kleurenfoto maken. Het is goed bezien nog maar zo kort geleden, maar daarvan was toen nog geen sprake. Ook al werkte ik bij een internationaal bedrijf dat al mobiele telefoons op de markt bracht; die waren nog niet alom ingeburgerd en er foto´s mee maken was nog science fiction. Kleurenscanners en -printers waren nog zeldzaam, dus een zwart/wit fotokopie was het enige dat me restte. Die heeft lang boven dit gedicht op onze site gestaan.

Inmiddels is het mogelijk om met beeld te zoeken op internet, maar met mijn zwart/witfoto vond ik de kleurenfoto niet.
Door een verbouwing moesten we onze spullen herschikken, en zo vond ik een oud bestand terug over die poëzieles, met daarin de notitie: "Zeeland?". Gezocht naar VVV Zeeland, kwam ik op de Facebook pagina Zeelandvisit, waarvan ik als reactie kreeg dat het "vrijwel zeker Retranchement was, de singel rondom de vesting. (www.douwkerke.nl)."
Noorderling als ik ben, leek Douwkerke mij geschikt als Zeeuwse plaatsnaam, en Retrancement klonk militair-historisch. Toch kwam ik op juiste website: d´Ouwe Kerke in de plaats Retranchement, inderdaad een vroeger verdedigingswerk.

Ik herhaalde daar mijn vraag of het beeld bekend voorkwam.
Wie schetst mijn vreugde toen ik twee dagen later mijn e-mail opende met een bevestigend antwoord van de secretaris van de Stichting d´Ouwe Kerke, Peter de Koning, en bovendien had men de originele foto gevonden! Een foto uit 1986, "vermoedelijk gebruikt voor een ansichtkaart", als bijlage meegestuurd!

Vervolgens vroeg ik per e-mail of ook nog achterhaald kon worden wie de maker van die foto was. Ook daarop kwam een positief antwoord: Franz Gittenberger, met adresgegevens. Ik schreef een brief met het verzoek de foto te mogen gebruiken, met een voorbeeld hoe de combinatie van foto en gedicht er uit zou gaan zien.
Twee dagen later belde dhr. Gittenberger dat hij toestemming gaf, en dat er meer foto´s per post onderweg waren. Het werd een geanimeerd gesprek; we bleken niet zo heel veel te verschillen in leeftijd. De volgende dag kwam er een envelop met meer sfeervolle foto´s van Zeeuwse landschappen!
Zo vond een gedicht van 25 jaar oud z´n inspiratiebron, een foto van 35 jaar oud, terug.

"Het Dal" staat zonder afbeelding in mijn bundel uit 1999, "Hoeveel vormen kent vuur".
Bij het schrijven van een later gedicht werd ik op een bijzondere manier herinnerd aan "Het Dal". In 2000 werd ik uitgenodigd door de historisch/culturele Picardtclub van de Gemeente Coevorden om een gedicht te schrijven.
Die had een jaarlijkse zitting rond een thema, waarbij een "rijmprent" werd uitgegeven, de Picardtprent.
Het thema in 2000 was: "Het onbeschermde beschermd", ofwel: hoe bescherm je plaatselijke monumenten die geen Rijksmonument zijn? Dat vroeg om onderzoek ter plaatse, in de plaats waar ik 40 jaar eerder 3 jaar lang voortgezet onderwijs volgde, en heel andere interesses had.

Tijdens mijn rondwandelingen viel mij iets op: Coevorden had drie kerktorens, maar slechts één daarvan had een klok.
Daaraan kleeft een apart verhaal. De eerste keer dat ik bewust naar die klok keek, was het vijf voor drie. Een andere dag fotografeerde ik de toren, en zag pas op de afgedrukte foto´s dat de klok ook toen op vijf voor drie stond. Weer een andere dag stond ik op het grasveld achter het kasteel, en zag tot mijn verbazing dat de klok wéér op vijf voor drie stond. Dat staat in de toelichting op dat gedicht.
Op een foto staat logischerwijs een klok altijd stil. Nu had ik op drie momenten dezelfde lopende klok dezelfde tijd zien aangeven.

Jaren daarvoor had ik een andere klok dezelfde tijd zien aangeven, op de foto, die inspiratie was geweest voor dit gedicht, "Het Dal".
Toeval speelt zich af in je gedachten. De laatste drie zinnen van "Het Dal" luiden:

de kerkklok in de toren
staat stil op vijf voor drie
niemand zegt hoe laat het is.

De originele afbeelding van die toren heb ik teruggevonden, en ik weet nu waar die plek is, diagonaal in de andere hoek van ons land. Na 35 jaar ongetwijfeld veranderd, en Google Maps is maar behelpen; echt gaan kijken staat nu op ons wensenlijstje.