23 december 2022
21 december 2022
221221 - Bliksems
De regen kwam met bakken uit de hemel, het stormde en onweerde.
Hij had haast,maar het was oppassen nu met de scherpe bochten, zo met de regen die in zijn gezicht plensde.
Er was nog een telefoontje gekomen toen hij al met de deurkruk in de hand stond om te vertrekken. Hij had gedacht dat het misschien ging om het afzeggen van de afspraak, maar het was een ander, urgent onderwerp dat niet toeliet om af te raffelen.
Zo snel als hij kon spoedde Klaas zich over het donkere fietspad. In een van de scherpe bochten voelde hij zijn achterwiel even wegglijden, eigenlijk niet zo gek bij deze hoeveelheid water op het gladde asfalt. Gelukkig was zijn verlichting perfect in orde.
Soms gaf het weerlicht zelfs in het bos genoeg licht. Het onweer leek nu wel erg dichtbij te komen. De tijd tussen de flits en het gerommel werd steeds korter.
Hij schrok: tegelijk met de volgende felle donderslag kwam - een tegenligger met grote snelheid de binnenbocht door, hij en de tegenligger maakten beide een noodstop. Ze stonden met de sturen tegen elkaar. Klaas slaakte een knetterende vloek.
De tegenligger leek even naar adem te happen, dan: ″Dat vloeken, daar zal God je voor straffen! Zo′n schandelijke godslastering dient nergens toe!″
Die stem, daaraan herkende hij Hendrik, onder collega′s apostel Hendrik genoemd. Klaas was nu helemaal woest.
″Hendrik, jij bent degene die die vloek veroorzaakt door je roekeloze gedrag! Wat is erger, vloeken of een vloek uitlokken?″
Hendrik lag doodstil op de grond, half onder zijn fiets. Tja, dacht Klaas, altijd was Hendrik er als de kippen bij om mensen te corrigeren als iemand vloekte of ″het geloof″ ter sprake kwam, toch wist hij veel minder van de Bijbel en het christendom dan Klaas zelf, die er mee opgevoed, maar dat ontgroeid was.
Hendrik was gelovig geworden omdat hij anders van zijn schoonmoeder geen verkering mocht hebben met zijn Gerda, die inmiddels haar heil elders had gezocht. Dat had Hendrik alleen maar dweperiger gemaakt leek het wel.
Klaas pakte zijn telefoon, belde 112, en probeerde uit te leggen hoe de hulpdiensten hier ter plaatse moesten komen.
26 november 2022
221126 Edith en lichtjaren langs de Melkweg
Er zijn mensen die op je pad komen doordat je bij dezelfde opleiding of werkgever terechtgekomen bent, en er zijn mensen waarmee je zelf een werkrelatie begint. In het eerste geval ben je tot elkaar veroordeeld, in het tweede geval is er een reden waarom je er aan begint.
Bij mij en Edith Stoel was het een ontmoeting bij een culturele manifestatie, en interesse voor elkaars werk. En, zoals dat heet, een klik.
In september 2000 organiseerde de Bibliotheek, zoals elk jaar, een ″leer- en hobbymarkt″, waar organisaties en clubs uit dit circuit zich presenteren. Edith was er met haar ″Atelier voor Beeldende Kunst″ en liet werk zien van haar cursisten. Ik was er met een paar anderen van onze dichtersgroep, ″Schrijverskamer de Clique″.
Ik liet Edith mijn bundel ″Hoeveel vormen kent vuur″ zien, waarin enkele gedichten die waren geïnspireerd op schilderijen. Daaruit ontsproot spontaan het idee voor een project waarbij haar cursisten zouden werken op basis van gedichten uit onze dichtersgroep en omgekeerd.
Dat project kwam voortvarend van de grond, waarbij Edith en ik intensief contact onderhielden. Ze vond de witlofsalade zoals ik die klaarmaakte, verrukkelijk. Ik herontdekte bij haar, in haar bijzondere huis aan de Melkweg, het strooibusje met Zwitserse kaas.
Dat project liep parallel met een ander, groter project: "Art in Stone" of "De reis van de steen″. De combinatie steen, gedichten en schilderijen, leidden tot de titel: "SteenLetterBeeld", en leidde tot een expositie en een bundel/catalogus. De expo is te zien is geweest in Emmen, Coevorden, Hardenberg en Smilde.
Edith vroeg me in 2001 om haar solotentoonstelling in het Bruggebouw in Emmen te openen met een gedicht. Datzelfde gedicht heb ik daarna voorgedragen bij de opening van een groepstentoonstelling in Burum. Daar ontdekte ik dat die galerie gevestigd was in een boerderij op de ansichtkaart die mijn vader naar zijn ouders had gestuurd toen hij als 14-jarige logeerde bij zijn grootouders in Burum.
Na SteenLetterBeeld hadden we een plan voor een volgend project. Daarvoor namen we contact op met iemand die wel vaker iets regelde met subsidies. Het werd een heel ander idee, en we gingen uiteindelijk verder met vier deelnemers: Jan de Wilde en Hetty Steijger kwamen er bij. Het werd een inspirerende periode waarin veel geëxperimenteerd werd en mooie dingen gemaakt. Helaas hebben we de afrondende fase niet gehaald, want onze regelaar zag de zakelijke kant anders dan wij.
De contacten bleven warm, maar werden zeldzamer.
Inmiddels overleed Jan de Wilde op 2 september, en op 19 oktober is ook Edith Stoel overleden.
Ik herdenk Edith graag met het gedicht dat ik destijds voor haar geschreven heb.
T.g.v. opening van de tentoonstelling van Edith Stoel in het Centrum Beeldende Kunst te Emmen 29 maart 2001, en in Galerie De Blauwe Roos te Burum op 22 november 2002
In september 2000 organiseerde de Bibliotheek, zoals elk jaar, een ″leer- en hobbymarkt″, waar organisaties en clubs uit dit circuit zich presenteren. Edith was er met haar ″Atelier voor Beeldende Kunst″ en liet werk zien van haar cursisten. Ik was er met een paar anderen van onze dichtersgroep, ″Schrijverskamer de Clique″.
Ik liet Edith mijn bundel ″Hoeveel vormen kent vuur″ zien, waarin enkele gedichten die waren geïnspireerd op schilderijen. Daaruit ontsproot spontaan het idee voor een project waarbij haar cursisten zouden werken op basis van gedichten uit onze dichtersgroep en omgekeerd.
Dat project liep parallel met een ander, groter project: "Art in Stone" of "De reis van de steen″. De combinatie steen, gedichten en schilderijen, leidden tot de titel: "SteenLetterBeeld", en leidde tot een expositie en een bundel/catalogus. De expo is te zien is geweest in Emmen, Coevorden, Hardenberg en Smilde.
Edith vroeg me in 2001 om haar solotentoonstelling in het Bruggebouw in Emmen te openen met een gedicht. Datzelfde gedicht heb ik daarna voorgedragen bij de opening van een groepstentoonstelling in Burum. Daar ontdekte ik dat die galerie gevestigd was in een boerderij op de ansichtkaart die mijn vader naar zijn ouders had gestuurd toen hij als 14-jarige logeerde bij zijn grootouders in Burum.
Na SteenLetterBeeld hadden we een plan voor een volgend project. Daarvoor namen we contact op met iemand die wel vaker iets regelde met subsidies. Het werd een heel ander idee, en we gingen uiteindelijk verder met vier deelnemers: Jan de Wilde en Hetty Steijger kwamen er bij. Het werd een inspirerende periode waarin veel geëxperimenteerd werd en mooie dingen gemaakt. Helaas hebben we de afrondende fase niet gehaald, want onze regelaar zag de zakelijke kant anders dan wij.
De contacten bleven warm, maar werden zeldzamer.
Inmiddels overleed Jan de Wilde op 2 september, en op 19 oktober is ook Edith Stoel overleden.
Ik herdenk Edith graag met het gedicht dat ik destijds voor haar geschreven heb.
Lichtjaren
Een huis langs de Melkweg
met honderd ramen die licht
ontvangen en honderd ramen
waarin een vrouw licht heeft
gevangen dat gonst van verhalen
over laaiend vuur in kille kastelen
en een landschap vol dromen
van dwalen tot over de horizon
over groene flanken van heuvels
langs een waterval tussen de rotsen
met ritme van eeuwig geruis
stenen die nat mooier van kleur zijn
een cirkel van mistige schimmen
versteend in een oeroude dans
in de verte fladderen kraaien
in verlaten kathedralen graast vee
hun roep stijgt onbelemmerd ten hemel
tussen resten van graven
tussen zerken van geesten
die weer heen zijn gegaan
herinnering die beelden bewaart en
teruggeeft in kleuren en zinnen
getekend door een eigen dimensie
zoals je niet luistert naar de muziek
maar je gedachten laat zweven
je ziel de buitenkant loslaat
en je binnenkant nieuw voelt
alsof je verliefd was op alle
lagen van stilte in de vertelling
verbonden met oertijd en toekomst
© Gauke Zijlstra, 2001Een huis langs de Melkweg
met honderd ramen die licht
ontvangen en honderd ramen
waarin een vrouw licht heeft
gevangen dat gonst van verhalen
over laaiend vuur in kille kastelen
en een landschap vol dromen
van dwalen tot over de horizon
over groene flanken van heuvels
langs een waterval tussen de rotsen
met ritme van eeuwig geruis
stenen die nat mooier van kleur zijn
een cirkel van mistige schimmen
versteend in een oeroude dans
in de verte fladderen kraaien
in verlaten kathedralen graast vee
hun roep stijgt onbelemmerd ten hemel
tussen resten van graven
tussen zerken van geesten
die weer heen zijn gegaan
herinnering die beelden bewaart en
teruggeeft in kleuren en zinnen
getekend door een eigen dimensie
zoals je niet luistert naar de muziek
maar je gedachten laat zweven
je ziel de buitenkant loslaat
en je binnenkant nieuw voelt
alsof je verliefd was op alle
lagen van stilte in de vertelling
verbonden met oertijd en toekomst
T.g.v. opening van de tentoonstelling van Edith Stoel in het Centrum Beeldende Kunst te Emmen 29 maart 2001, en in Galerie De Blauwe Roos te Burum op 22 november 2002
07 september 2022
220902 Jan de Wilde, 1948 - 2022
Het kwam hard aan.
Ik had ooit gezegd dat ik nog eens op fiets naar de Poffertjessalon in Zuidlaren zou gaan, waar we wel vaker komen.
Dat deed ik vrijdag 2 september; Marijke ging met de auto, en ik zou eventueel mee terug kunnen rijden. Ik besloot terug ook te fietsen, maar dan zonder omwegen: ik zou voor het eerst sinds lange tijd op ca. 100km uitkomen.
Die route voerde langs het huis van onze vrienden Jan en Hetty.
Hoogstens tijd voor even een kort praatje als ze buiten waren, dacht ik. Hun oprit stond vol auto′s: een verjaardag? Of een voorstelling? Boven hun zij-ingang staat: ″Theater″, ik heb er wel eens opgetreden met Jan. Samenklank van de saxofoon of dwarsfluit van Jan met mijn gedichten.
De volgende dag belde Hetty. Geen feestje ofzo, ′s morgens was Jan plotseling overleden, zijn hart. En of een tekst, die ik geschreven had voor een project van Jan, Hetty, Edith en mij, die op een schilderij gezet was, op de rouwkaart mocht…
Even slikken is een fors understatement. We hebben mooie dingen gedaan samen.
Foto′s heb ik eigenlijk alleen van de opening van Kunstkwartier Waanderveld in 2009, waarvoor Marijke en ik beide voor elk van de deelnemende ateliers een gedicht maakten, en Jan met zijn trio de feestelijke stoet langs de ateliers voorging, en we ook iets samen deden met Jan.
Nooit meer improvisaties op Autumn Leaves of andere mooie melodieën gemengd met mijn teksten. Nooit meer Jan′s persoonlijke visie en aanmoedigingen.
Dank je Jan, dat je er was en voor wat je samen met me hebt willen doen.
Ik had ooit gezegd dat ik nog eens op fiets naar de Poffertjessalon in Zuidlaren zou gaan, waar we wel vaker komen.
Dat deed ik vrijdag 2 september; Marijke ging met de auto, en ik zou eventueel mee terug kunnen rijden. Ik besloot terug ook te fietsen, maar dan zonder omwegen: ik zou voor het eerst sinds lange tijd op ca. 100km uitkomen.
Die route voerde langs het huis van onze vrienden Jan en Hetty.
Hoogstens tijd voor even een kort praatje als ze buiten waren, dacht ik. Hun oprit stond vol auto′s: een verjaardag? Of een voorstelling? Boven hun zij-ingang staat: ″Theater″, ik heb er wel eens opgetreden met Jan. Samenklank van de saxofoon of dwarsfluit van Jan met mijn gedichten.
De volgende dag belde Hetty. Geen feestje ofzo, ′s morgens was Jan plotseling overleden, zijn hart. En of een tekst, die ik geschreven had voor een project van Jan, Hetty, Edith en mij, die op een schilderij gezet was, op de rouwkaart mocht…
Even slikken is een fors understatement. We hebben mooie dingen gedaan samen.
Dank je Jan, dat je er was en voor wat je samen met me hebt willen doen.
27 april 2022
220427 - Een nieuw begin / Flashback
Er was een wedstrijd: het schrijven van een UKV, een UltraKortVerhaal. Thema: "Nieuw begin", exclusief de titel maximaal 99 woorden. Mijn inzending was 87 woorden, inclusief de titel. De uitslag is bekendgemaakt, ik viel niet in de prijzen, dus ik mag het nu zelf publiceren.
Flashback
De ene man had de top bereikt door decennialange intriges.
De andere door een ontevreden volk te bespelen, maar was tot zijn frustratie nu weggestemd. Voorlopig hield hij zijn positie, inclusief de "rode knop", waarmee hij de wereld kon verwoesten.
Vanwege hun gedrag verdacht menigeen beide mannen van persoonlijkheidsstoornissen.
De eerste man dreigde zijn tegenstanders te vernietigen na een mislukte gebiedsuitbreiding.
Bij beide mannen groeide de woede om hun gezichtsverlies. Vrijwel gelijktijdig reikten ze naar hun eigen rode knop, en gromden: "Dan maar opnieuw een oerknal!"
©Gauke Zijlstra, april 2022
Flashback
De ene man had de top bereikt door decennialange intriges.
De andere door een ontevreden volk te bespelen, maar was tot zijn frustratie nu weggestemd. Voorlopig hield hij zijn positie, inclusief de "rode knop", waarmee hij de wereld kon verwoesten.
Vanwege hun gedrag verdacht menigeen beide mannen van persoonlijkheidsstoornissen.
De eerste man dreigde zijn tegenstanders te vernietigen na een mislukte gebiedsuitbreiding.
Bij beide mannen groeide de woede om hun gezichtsverlies. Vrijwel gelijktijdig reikten ze naar hun eigen rode knop, en gromden: "Dan maar opnieuw een oerknal!"
04 april 2022
220331 - Even naar Texel
We kregen aangeboden om twee nachten te verblijven in een hotel op Texel. Dinsdag heen, donderdag terug. Lekker even er uit.
Met een mazzeltje kwamen we precies op tijd: dankzij het online gekochte ticket werd ons kenteken herkend en ging exact op de officiële vertrektijd de slagboom voor ons open en kwamen we als laatste aan boord.
Even bijkomen van de reis en dan natuurlijk naar het strand. Dat was toch iets verder dan vooraf ingeschat.
Een eind langs de straat en door het bos met de eerste hellingen.
Dan een slingerend schelpenpad door het duinlandschap.
Een bankje waarvan de leuning gezaagd is uit een boom waar die zich vertakt.
En dan is daar de zee, met zijn eeuwig rollende golven.
Weer terug in het hotel is het etenstijd. In het restaurant worden we verwelkomd met een gezellig vuur. Hoewel? Je kunt rustig je handen in dit "vuur" steken: het is waterdamp dansend in een luchtstroom en in de juiste kleur belicht!
We gingen er eens lekker voor zitten en genoten van een heerlijk diner. Het was niet de afsluiting van deze dag, want op onze kamer hebben we de oefeninterland Nederland-Duitsland gekeken.
De volgende dag was onze enige volle dag. We begonnen met een rondwandeling in De Koog. Marijke poseerde bij een souvenirwinkel met schaapjes, maar kon geen keuze maken.
Het plein met de boom en het kerkje vonden we wel fotogeniek.
Vanaf het moment dat ik kon plaatjeskijken was ik gefascineerd door een boek over reddingsboten, dat bij opa en oma tevoorschijn kwam als ik daar logeerde.
Het volgende doel was de vuurtoren, met het bijbehorende strand. Vanwege wegwerkzaamheden werden we omgeleid.
Geen mooi weer, het was ook niet warm, maar wel spannende luchten!
Rondkijken, Marijke deed het letterlijk. En ik zag een paar schepen aan de horizon.
Als je daar bent, lijkt Vlieland best wel dichtbij, dichterbij dan op de foto.
Vervolgens kwamen we langs de IJzeren Kaap, waar we uitstapten om die bezienswaardigheid van dichtbij te bekijken.
Als je geen smartphone bij je hebt, blijf je toch niet verstoken van duiding!
Onder de Kaap door kon je de Afsluitdijk zien, met de verrekijker ook alle voer- en vaartuigen voor het werk aan de dijk, en de lange rij lichtmasten.
Dat het, ondanks de plots ingevallen kou, voorjaar is, blijkt uit de vele lammeren.
In Den Burg ontdekte ik zelfs een groen schaap terwijl we even door dat dorp liepen!
We besloten deze mooie, maar ook wel vermoeiende dag maar weer met een lekker diner.
En dan komt de terugreis. Ik heb het nog even opgezocht: er kunnen 350 auto's per keer mee aan boord. Het was nog spannend: er was sneeuw voorspeld - zouden we er nog wat van meekrijgen onderweg? Maar we hebben alleen wat regen gehad. De volgende morgen was het wel wit buiten.
Met een mazzeltje kwamen we precies op tijd: dankzij het online gekochte ticket werd ons kenteken herkend en ging exact op de officiële vertrektijd de slagboom voor ons open en kwamen we als laatste aan boord.
Even bijkomen van de reis en dan natuurlijk naar het strand. Dat was toch iets verder dan vooraf ingeschat.
En dan is daar de zee, met zijn eeuwig rollende golven.
Weer terug in het hotel is het etenstijd. In het restaurant worden we verwelkomd met een gezellig vuur. Hoewel? Je kunt rustig je handen in dit "vuur" steken: het is waterdamp dansend in een luchtstroom en in de juiste kleur belicht!
Rondkijken, Marijke deed het letterlijk. En ik zag een paar schepen aan de horizon.
Dat het, ondanks de plots ingevallen kou, voorjaar is, blijkt uit de vele lammeren.
21 februari 2022
220222 - Johan, ★ 8 juni 1946 - † 4 februari 2022
Als je bij Johan op bezoek was geweest, was zijn vaste afscheidsgroet: "Mooi da'j d'r waren!" 1
Johan was 11, ik was 14 toen we elkaar leerden kennen. Toen waren we ook ineens broers, want in juni 1957 trouwde mijn moeder met zijn vader. Hij was een van de negen kinderen van die vader, de op een na jongste. Ik was enig kind van mijn moeder.
Wij hadden tien jaar bij haar ouders gewoond, in het laatst alleen bij opa, een gepensioneerd hoofd ener School met den Bijbel.
Het was de overgang van een eigen kamertje, naar een slaapkamer waar vier jongens sliepen, en waar in dat huis zes tieners en twens hun huiswerk moesten doen, en voorbereidingen voor catechisatie, verenigingsleven en een muziekkorps.
Het was ook een cultuurschok: van een woning met een keurig onderhouden tuin, grenzend aan het bos, van een straat waar artsen, leraren, wethouders en een dominee woonden, naar het rommelige erf van een klompenmakerij in een agrarisch dorp.
Over opa's huis schreef ik al eens een blog, met een foto erbij waarop te zien is hoe opa's blauwe regen aan de gevel er nog was: 161102 - Familiedag, blauw bloed en sanitaire voorzieningen.
Het was geen grootse bruiloft. Als een oom, broer van mijn vader, geen kiekjes had gemaakt, waren er waarschijnlijk geen foto's geweest. Hij gaf mij later enkele negatieven.
Het gezin in nieuwe samenstelling ging op de foto, inclusief de partners van de oudste broer en zus en een kleinkind. Het kleinkind is anderhalf jaar jonger dan de jongste zoon. Ik zit links vooraan, Johan zit achter mij met zijn jongste broer.
We zijn nu 65 jaar verder. Op 4 februari is Johan overleden. Hij was van de broers en zussen degene waarmee ik het meeste heb opgetrokken en contact gehouden.
Van die 10 broers en zussen (ik incluis) is de helft nog over. Er is een foto die ongeveer halverwege tussen toen en nu gemaakt is, op een familiedag waarschijnlijk.
Het trof mij, toen ik de foto weer zag, dat de nog levenden er allemaal bij elkaar staan, de vier broers rechts en de achterste van de zussen.
Ik paste me aan, ik leerde Drents. Een van de eerste Drentse vertalingen die ik leerde, was, dat de Bijbelse jongelui Sadrach, Mesach en Abednego, in Aalden soms Zaodzak 2, Meelzak en Albert Negenoog werden genoemd.
Het meest trok ik op met Johan. De voorlaatste keer dat ik bij hem was, hadden we het nog weer eens over de Nebukadracekar. Dat was onze versie van een racefiets, waar we later nog een "zijspan" aan maakten. Die exotische naam was afgeleid van de Babylonische koning die Zaodzak, Meelzak en Albert Negenoog in het vuur liet gooien, omdat ze "niet umliek wollen". 3
Dat oude fietsje was een doortrapper. We hadden een keer een springschans gemaakt door een steigerplank tegen een bult zand op te leggen, ongeveer op de plek net achter waar hij op deze foto poseert. Toen nog zonder zijspan. Johan reed met een flinke gang tegen die plank op, maar helaas, geen kettingkast: zijn nieuwe spijkerbroek kwam tussen de ketting, en scheurde open van onder tot aan het kruis. Mam zag het gebeuren vanuit de kamer, en schaterde het uit.
Niet vanwege die broek herinnerde Johan zich, maar vanwege zijn beteuterde gezicht!
We hadden ons "geheime" hok gemaakt in de hanebalken van de keet waarin de klompenmakerij zat. Soms lagen we er een poos te lezen in cowboy- of detective romannetjes, of een exemplaar uit de stapel van het jeugdblad "Arend" waarop ik geabonneerd was geweest.
Daar hielden we ons schuil als Pap een persoonlijke onweersbui had. En daar was niet veel voor nodig.
Tussen Pap en mij was het al vrij snel misgelopen, en naarmate Johan opgroeide durfde hij ook meer weerwoord te geven.
Na het eten werd door Pap altijd een stuk uit de Bijbel gelezen. Dat ging hem niet altijd gemakkelijk af. Een keer bij een langdurige aarzeling van Pap, zei Johan: "Dik woord, sla maar over!"
's Zondagsmiddags vroeg Pap na het eten altijd aan een van ons, over welke tekst de dominee gepreekt had, dan las hij die tekst voor. Het was ook om te controleren of je wel naar de kerk geweest was en of je opgelet had.
Een keer toen Johan gespijbeld had, was zijn antwoord: "Dat ging over de zonde, hij was d'r vierkant tegen!"
Niet dat we onafscheidelijk waren, we hadden allebei onze eigen vriendenkring.
De andere broers en ik waren naar de LTS in Coevorden geweest. Dat was verder fietsen dan Emmen, maar die school stond beter aangeschreven. Johan ging naar de nieuwe, net geopende christelijke LTS in Emmen om het timmervak te leren.
Ik werkte toen al in Groningen en mocht om het andere weekend thuiskomen.
Johan ging bij de Marine, als beroeps. We schreven elkaar brieven in die tijd. We hadden allebei een rood tinneroy jack, Johan tekende zijn brieven met de afzender Roodjek. Maar de Marine beviel hem toch niet zo goed, en hij kreeg het voor elkaar om niet de volle tijd uit te hoeven dienen.
We hebben het pas ook nog gehad over onze fietsvakantie in die tijd. Ons eerste doel was Amsterdam. We kwamen de eerste dag maar halverwege, doordat Johan 's morgens pas thuiskwam uit dienst. We hebben bij een boerderij gevraagd of we in de hooischuur mochten slapen. Dat mocht, als we lucifers en aanstekers in bewaring gaven.
We zouden in Amsterdam naar een camping, maar de ouders van onze vriendin daar vonden het zo gezellig dat we de hele week gebleven zijn. De tent die ik voor die vakantie op de kop getikt had is ongebruikt gebleven. Die vriendin hadden we leren kennen doordat ze een keer in ons dorp logeerde, bij familie van haar Amsterdamse buren.
Het volgende reisdoel was Delfgauw, waar oudste zus Hennie woonde met haar gezin. We hebben die week Delft bekeken, ook het vrouwelijk schoon. Zo liepen we er achter een paar jongedames. Wij praatten Drents met elkaar, en hoorden de meisjes zeggen: "Hoor je dat, het zijn Duitsers!" Dat vonden ze blijkbaar eng.
Ook de terugweg naar Emmen haalden we niet in een keer. We hebben in een droge sloot geslapen, het was warm genoeg. En Johan sloeg nog een keer over de kop, hij slipte door een gleuf tussen de tegels van het slechte fietspad. Zijn fiets stond op de kop, op de plunjezak die overdwars op zijn bagagedrager zat, hij lag er naast. Zijn bezeerde knie heeft hij bezworen door hem in beweging te houden.
Daarna hadden we allebei ons werk, stichtten allebei ons eigen gezin. We zagen elkaar bij verjaardagen en dergelijke bijeenkomsten.
Pap had tegen het eind van zo'n avond de gewoonte om te gaan lopen scharrelen en aanstalten te maken om naar bed te gaan. Er waren een keer vroegere buren op bezoek, toen Pap ook met dat ritueel begon. Johan zei op een gegeven moment: "Kom vrouw, wij gaot hen bedde, de visite zal ook wel hen hoes willen!" 4 Die uitspraak is ook zo'n familieklassieker geworden.
De gezondheid van Tineke speelde een belangrijke rol, maar ik herinner me Tineke als een lieve, goedlachse en dappere vrouw die Johan goed weerwoord geven kon, maar ook makkelijk omging met zijn grappen en grollen.
Mijn huwelijk was minder bestendig, ik raakte met mezelf in de knoop en ben na 30 jaar gescheiden. Enkele jaren later vond ik Marijke.
Tineke was de eerste van de familie die mij met Marijke zag en ons binnen nodigde, toen we langs hun huis liepen op de terugweg van het kerkhof, waar ik op de verjaardag van mijn moeder altijd even naartoe ga.
Het verdriet van Johan, toen hij Tineke moest laten gaan, in november 2002.
Dan dat onverwachte telefoontje van Johan, in april 2003. Wat ik er van vond als hij een vriendin meenam naar mijn verjaardag. Hij had gemerkt dat sommige familieleden vonden dat hij er wel wat snel mee was.
Hij kende haar al langer en zij kende Tineke ook, vertelde hij. Aan zijn stem hoorde ik dat het goed was, en dat zei ik ook. Want als je iets goeds laat voorbijgaan op het moment dat het er is, ben je het misschien voorgoed kwijt.
Dat de combinatie Rika en Johan goed was is voor iedereen duidelijk. Twee mensen met allebei groot verdriet in hun bagage, die er samen iets moois van hebben gemaakt.
En dat eindigt nu op deze droevige manier, en Rika blijft weer alleen achter.
De afscheidsdienst was in kerkgebouw Ichthus. In de tijd dat mijn moeder en ik bij opa en oma woonden, is dat gebouwd en kwam ik er elke zondag. Pas een paar jaar geleden ontdekte ik dat de architect een neef van mijn moeder was, die ook de kerk in Aalden ontworpen heeft, waar de huwelijksfoto va Pap en Mam gemaakt is. Johan was actief in het kerkelijke gebeuren. Hij zong in het koor, net als Mam vroeger. En in de dienst refereerde de dominee er aan, dat alles wat je daar zag dat van hout was, door Johan was gemaakt.
De laatste keer heb ik een poos naast Johans bed gezeten. Hand in hand.
Tot hij zijn hand terughaalde: hij had het zo warm.
Terwijl ik daaraan terugdenk zie ik zijn gezicht voor me, met die schalkse blik van hem, en hoorde hem in gedachten zeggen: "'t Was ook allèn maar umda'j zukke lekker kôlle handen hadden!" 5
Het blijkt de laatste keer te zijn geweest, en ook toen zei Johan: "Mooi da'j d'r waren!"
Het was ons definitieve afscheid, en ik zeg: "Johan, mooi da'j d'r waren!"
Zonder jou was voor mij het leven minder kleurrijk geweest. En je bent de enige geweest die er een keer tussen sprong toen Pap me onterecht beschuldigde. Je was voor mij het dichtste bij in dat nieuwe gezin en heel vaak een lichtpunt in die moeilijke periode.
Maar je andere afscheidsgroet: "Maol naokommen" 6, hoop ik nog een poosje uit te stellen.
1 Fijn dat je er was.
2 zak met gedorst graan.
3 omdat ze niet wilden gehoorzamen.
4 Kom vrouw, we gaan naar bed, het bezoek zal ook wel naar huis willen.
5 't Was ook alleen omdat je zulke lekker koude handen had!
6 Kom nog een keer weer, of: kom ook eens bij ons.
Wij hadden tien jaar bij haar ouders gewoond, in het laatst alleen bij opa, een gepensioneerd hoofd ener School met den Bijbel.
Het was de overgang van een eigen kamertje, naar een slaapkamer waar vier jongens sliepen, en waar in dat huis zes tieners en twens hun huiswerk moesten doen, en voorbereidingen voor catechisatie, verenigingsleven en een muziekkorps.
Het was ook een cultuurschok: van een woning met een keurig onderhouden tuin, grenzend aan het bos, van een straat waar artsen, leraren, wethouders en een dominee woonden, naar het rommelige erf van een klompenmakerij in een agrarisch dorp.
Over opa's huis schreef ik al eens een blog, met een foto erbij waarop te zien is hoe opa's blauwe regen aan de gevel er nog was: 161102 - Familiedag, blauw bloed en sanitaire voorzieningen.
Het was geen grootse bruiloft. Als een oom, broer van mijn vader, geen kiekjes had gemaakt, waren er waarschijnlijk geen foto's geweest. Hij gaf mij later enkele negatieven.
Het gezin in nieuwe samenstelling ging op de foto, inclusief de partners van de oudste broer en zus en een kleinkind. Het kleinkind is anderhalf jaar jonger dan de jongste zoon. Ik zit links vooraan, Johan zit achter mij met zijn jongste broer.
Van die 10 broers en zussen (ik incluis) is de helft nog over. Er is een foto die ongeveer halverwege tussen toen en nu gemaakt is, op een familiedag waarschijnlijk.
Het trof mij, toen ik de foto weer zag, dat de nog levenden er allemaal bij elkaar staan, de vier broers rechts en de achterste van de zussen.
Het meest trok ik op met Johan. De voorlaatste keer dat ik bij hem was, hadden we het nog weer eens over de Nebukadracekar. Dat was onze versie van een racefiets, waar we later nog een "zijspan" aan maakten. Die exotische naam was afgeleid van de Babylonische koning die Zaodzak, Meelzak en Albert Negenoog in het vuur liet gooien, omdat ze "niet umliek wollen". 3
Niet vanwege die broek herinnerde Johan zich, maar vanwege zijn beteuterde gezicht!
Daar hielden we ons schuil als Pap een persoonlijke onweersbui had. En daar was niet veel voor nodig.
Tussen Pap en mij was het al vrij snel misgelopen, en naarmate Johan opgroeide durfde hij ook meer weerwoord te geven.
Na het eten werd door Pap altijd een stuk uit de Bijbel gelezen. Dat ging hem niet altijd gemakkelijk af. Een keer bij een langdurige aarzeling van Pap, zei Johan: "Dik woord, sla maar over!"
's Zondagsmiddags vroeg Pap na het eten altijd aan een van ons, over welke tekst de dominee gepreekt had, dan las hij die tekst voor. Het was ook om te controleren of je wel naar de kerk geweest was en of je opgelet had.
Een keer toen Johan gespijbeld had, was zijn antwoord: "Dat ging over de zonde, hij was d'r vierkant tegen!"
Niet dat we onafscheidelijk waren, we hadden allebei onze eigen vriendenkring.
De andere broers en ik waren naar de LTS in Coevorden geweest. Dat was verder fietsen dan Emmen, maar die school stond beter aangeschreven. Johan ging naar de nieuwe, net geopende christelijke LTS in Emmen om het timmervak te leren.
Ik werkte toen al in Groningen en mocht om het andere weekend thuiskomen.
Johan ging bij de Marine, als beroeps. We schreven elkaar brieven in die tijd. We hadden allebei een rood tinneroy jack, Johan tekende zijn brieven met de afzender Roodjek. Maar de Marine beviel hem toch niet zo goed, en hij kreeg het voor elkaar om niet de volle tijd uit te hoeven dienen.
We hebben het pas ook nog gehad over onze fietsvakantie in die tijd. Ons eerste doel was Amsterdam. We kwamen de eerste dag maar halverwege, doordat Johan 's morgens pas thuiskwam uit dienst. We hebben bij een boerderij gevraagd of we in de hooischuur mochten slapen. Dat mocht, als we lucifers en aanstekers in bewaring gaven.
We zouden in Amsterdam naar een camping, maar de ouders van onze vriendin daar vonden het zo gezellig dat we de hele week gebleven zijn. De tent die ik voor die vakantie op de kop getikt had is ongebruikt gebleven. Die vriendin hadden we leren kennen doordat ze een keer in ons dorp logeerde, bij familie van haar Amsterdamse buren.
Het volgende reisdoel was Delfgauw, waar oudste zus Hennie woonde met haar gezin. We hebben die week Delft bekeken, ook het vrouwelijk schoon. Zo liepen we er achter een paar jongedames. Wij praatten Drents met elkaar, en hoorden de meisjes zeggen: "Hoor je dat, het zijn Duitsers!" Dat vonden ze blijkbaar eng.
Ook de terugweg naar Emmen haalden we niet in een keer. We hebben in een droge sloot geslapen, het was warm genoeg. En Johan sloeg nog een keer over de kop, hij slipte door een gleuf tussen de tegels van het slechte fietspad. Zijn fiets stond op de kop, op de plunjezak die overdwars op zijn bagagedrager zat, hij lag er naast. Zijn bezeerde knie heeft hij bezworen door hem in beweging te houden.
Daarna hadden we allebei ons werk, stichtten allebei ons eigen gezin. We zagen elkaar bij verjaardagen en dergelijke bijeenkomsten.
Pap had tegen het eind van zo'n avond de gewoonte om te gaan lopen scharrelen en aanstalten te maken om naar bed te gaan. Er waren een keer vroegere buren op bezoek, toen Pap ook met dat ritueel begon. Johan zei op een gegeven moment: "Kom vrouw, wij gaot hen bedde, de visite zal ook wel hen hoes willen!" 4 Die uitspraak is ook zo'n familieklassieker geworden.
De gezondheid van Tineke speelde een belangrijke rol, maar ik herinner me Tineke als een lieve, goedlachse en dappere vrouw die Johan goed weerwoord geven kon, maar ook makkelijk omging met zijn grappen en grollen.
Mijn huwelijk was minder bestendig, ik raakte met mezelf in de knoop en ben na 30 jaar gescheiden. Enkele jaren later vond ik Marijke.
Tineke was de eerste van de familie die mij met Marijke zag en ons binnen nodigde, toen we langs hun huis liepen op de terugweg van het kerkhof, waar ik op de verjaardag van mijn moeder altijd even naartoe ga.
Het verdriet van Johan, toen hij Tineke moest laten gaan, in november 2002.
Dan dat onverwachte telefoontje van Johan, in april 2003. Wat ik er van vond als hij een vriendin meenam naar mijn verjaardag. Hij had gemerkt dat sommige familieleden vonden dat hij er wel wat snel mee was.
Hij kende haar al langer en zij kende Tineke ook, vertelde hij. Aan zijn stem hoorde ik dat het goed was, en dat zei ik ook. Want als je iets goeds laat voorbijgaan op het moment dat het er is, ben je het misschien voorgoed kwijt.
Dat de combinatie Rika en Johan goed was is voor iedereen duidelijk. Twee mensen met allebei groot verdriet in hun bagage, die er samen iets moois van hebben gemaakt.
En dat eindigt nu op deze droevige manier, en Rika blijft weer alleen achter.
De afscheidsdienst was in kerkgebouw Ichthus. In de tijd dat mijn moeder en ik bij opa en oma woonden, is dat gebouwd en kwam ik er elke zondag. Pas een paar jaar geleden ontdekte ik dat de architect een neef van mijn moeder was, die ook de kerk in Aalden ontworpen heeft, waar de huwelijksfoto va Pap en Mam gemaakt is. Johan was actief in het kerkelijke gebeuren. Hij zong in het koor, net als Mam vroeger. En in de dienst refereerde de dominee er aan, dat alles wat je daar zag dat van hout was, door Johan was gemaakt.
Tot hij zijn hand terughaalde: hij had het zo warm.
Terwijl ik daaraan terugdenk zie ik zijn gezicht voor me, met die schalkse blik van hem, en hoorde hem in gedachten zeggen: "'t Was ook allèn maar umda'j zukke lekker kôlle handen hadden!" 5
Het blijkt de laatste keer te zijn geweest, en ook toen zei Johan: "Mooi da'j d'r waren!"
Het was ons definitieve afscheid, en ik zeg: "Johan, mooi da'j d'r waren!"
Zonder jou was voor mij het leven minder kleurrijk geweest. En je bent de enige geweest die er een keer tussen sprong toen Pap me onterecht beschuldigde. Je was voor mij het dichtste bij in dat nieuwe gezin en heel vaak een lichtpunt in die moeilijke periode.
Maar je andere afscheidsgroet: "Maol naokommen" 6, hoop ik nog een poosje uit te stellen.
2 zak met gedorst graan.
3 omdat ze niet wilden gehoorzamen.
4 Kom vrouw, we gaan naar bed, het bezoek zal ook wel naar huis willen.
5 't Was ook alleen omdat je zulke lekker koude handen had!
6 Kom nog een keer weer, of: kom ook eens bij ons.
04 januari 2022
220104 - Schaatsende broers, en ijzig werk...
Vandaag werd er aandacht besteed aan de Elfstedentocht van 1997, de laatste keer dat die gehouden werd. Ik dacht aan een fotootje van mijn vader met twee van zijn broers. Hij was de oudste van vier, de jongste was er niet bij. Zijn verhalen heeft hij me niet kunnen vertellen, ik moet het doen met foto's en nagelaten correspondentie.
Hun thuisbasis was Hoogkerk, preciezer gezegd Vierverlaten. Mijn vader zal, gezien zijn tenue, met verlof zijn geweest. Hij was in dienst in 1936 en 1937, en van augustus 1939 tot de capitulatie in 1940. Betere datering heb ik niet.
Een foto waarop ze een stuk jonger zijn, laat ze in oplopende volgorde zien: Geert (1922), Aaldert Geert (1920), Johannes (1918), en Klaas (1916), mijn vader.
Zij en hun echtgenoten zijn inmiddels allen overleden.
Op 19 december 1939 stuurt mijn vader vanuit Egmond een ansichtkaart naar Johannes, die dan in Twist (post Oplo) verblijft, met op de achterkant o.a. de tekst: "Gaat het je nog naar de zin? Mij niet. Je zult wel meer kou lijden daar, dan ik hier. Ik wou dat ik m'n schaatsen hier had, vandaag vriest het niet meer."
De plaats Twist vond ik nu niet, die is hernoemd tot Westerbeek.
In december 1941 werkt mijn vader in Hardegarijp, als opzichter bij de aanleg van drie bruggen. Het is dan blijkbaar flink aan het winteren. Hij schrijft aan Johannes, die dan in Veenendaal is: "'t Kan nu wel eens een lange winter worden. Kun jij nog een poosje doorwerken zo? Als je aan 't timmeren bent, kan het gauw. Het treft voor ons heel slecht. Alles was voorelkaar om morgen de brug hier in Hardegarijp te storten en nu gaat het natuurlijk niet door. De timmerlui zijn vanmorgen tijdelijk geschorst en de arbeiders vanavond. Ik ga hier met 1 timmerman nog wat afwerken, ik denk van een paar dagen, als 't weer het toelaat en dan zal 't ook wel gebeurd zijn. Alle hoop is nu op dooi weer. Als 't doorvriest zal ik m'n ontslag wel krijgen aangezien ik vrijgezel ben."
Behalve de hierboven genoemde brug is er van een andere het beton al gestort en is de ploeg van zijn collega nu met de tweede bezig: "Met de middelste put lijkt het niet best. We hebben al 3 keer de put vol zand en water gehad en nu staat het water nog binnen even hoog als buiten. De Hogebrug is gestort en Libbe de Vries zit nu bij de middelste."
Mijn vader denkt tussen het werk door wel aan schaatsen: "Als 't hier winter blijft valt hier wel te schaatsen. De halve wereld staat hier onder water, zo laag is 't hier. Met hoog water is alles blank. Vanmorgen zijn we druk aan 't ijsbreken geweest. Er was een praam met grind onderweg blijven liggen Zaterdag, en de cementpraam lag hier ook nog een end vandaan."
In januari 1942 wordt inderdaad, ondanks de bezetting, de Achtste Elfstedentocht gereden, maar veel deelnemers reden verkeerd vanwege de verduistering.
Er is me niet bekend of er ooit familieleden aan een Elfstedentocht hebben deelgenomen. De schaatsen die mijn vader onderheeft op die foto heb ik nog. Ze komen van een destijds bekende leverancier: J. Noorman uit Den Ham (bij Aduard). Mijn grootste schaatsprestatie op deze schaatsen was een tocht over het Oranjekanaal, van Westenesch naar Orvelte en terug.
Een foto waarop ze een stuk jonger zijn, laat ze in oplopende volgorde zien: Geert (1922), Aaldert Geert (1920), Johannes (1918), en Klaas (1916), mijn vader.
Zij en hun echtgenoten zijn inmiddels allen overleden.
De plaats Twist vond ik nu niet, die is hernoemd tot Westerbeek.
In december 1941 werkt mijn vader in Hardegarijp, als opzichter bij de aanleg van drie bruggen. Het is dan blijkbaar flink aan het winteren. Hij schrijft aan Johannes, die dan in Veenendaal is: "'t Kan nu wel eens een lange winter worden. Kun jij nog een poosje doorwerken zo? Als je aan 't timmeren bent, kan het gauw. Het treft voor ons heel slecht. Alles was voorelkaar om morgen de brug hier in Hardegarijp te storten en nu gaat het natuurlijk niet door. De timmerlui zijn vanmorgen tijdelijk geschorst en de arbeiders vanavond. Ik ga hier met 1 timmerman nog wat afwerken, ik denk van een paar dagen, als 't weer het toelaat en dan zal 't ook wel gebeurd zijn. Alle hoop is nu op dooi weer. Als 't doorvriest zal ik m'n ontslag wel krijgen aangezien ik vrijgezel ben."
Behalve de hierboven genoemde brug is er van een andere het beton al gestort en is de ploeg van zijn collega nu met de tweede bezig: "Met de middelste put lijkt het niet best. We hebben al 3 keer de put vol zand en water gehad en nu staat het water nog binnen even hoog als buiten. De Hogebrug is gestort en Libbe de Vries zit nu bij de middelste."
Mijn vader denkt tussen het werk door wel aan schaatsen: "Als 't hier winter blijft valt hier wel te schaatsen. De halve wereld staat hier onder water, zo laag is 't hier. Met hoog water is alles blank. Vanmorgen zijn we druk aan 't ijsbreken geweest. Er was een praam met grind onderweg blijven liggen Zaterdag, en de cementpraam lag hier ook nog een end vandaan."
In januari 1942 wordt inderdaad, ondanks de bezetting, de Achtste Elfstedentocht gereden, maar veel deelnemers reden verkeerd vanwege de verduistering.