30 oktober 2013

Oude foto's en Emmen: de storm van 13 november 1972

Maandag 28 oktober 2013. Storm over Europa, Nederland siddert en is ontregeld.
Ik denk terug aan de storm van 13 november 1972. 's Morgens bracht ik, stevig aan de hand, onze dochter (4 ½ toen) naar de kleuterschool. Mijn echtgenote wou bij ons zoontje van bijna 3 blijven.
Daarna stapte ik op de fiets naar mijn werk. Op het fietspad naast het winkelscentrum Angelso had ik nog een schrikmoment. Door een windvlaag langs de hoge flat die daar staat, stond ik ineens dwars op het fietspad, gek genoeg: zonder te vallen.
We hadden de hele dag de radio aan met nieuws over de storm. De volgende dag heb ik vrij genomen en ben met mijn fototas de hort op gegaan.

Ik had toen twee Exakta RTL 1000 spiegelreflexcamera's met verschillend filmmateriaal. In de ene zat Kodak Tri-X, dat ik toen veel gebruikte voor "available light" experimenten op een gevoeligheid van 33 DIN (i.p.v. 30), ontwikkeld in Promicrol. Wat in de andere zat weet ik niet meer: minder gevoelig, minder korrel; dat wel. Kleinbeeldfilms kocht ik, via de bedrijfsfotoclub, in dozen met vijf lengtes van 36 opnamen, die je dan zelf in cassette's moest spoelen. Veel voordeliger! Ontwikkelen en afdrukken deed ik in onze douche, die dan even doka werd.

Ik begon op het industrieterrein, daar zag ik een deels ingestort bedrijfspand:

In het centrum waren een paar enorme eiken bij de Grote Kerk omgewaaid, daar was de Hoofdstraat alweer begaanbaar gemaakt:

Hier ongeveer heb ik de vorige foto gemaakt. De straat was toen geasfalteerd. Ik ken hem nog met tramrails, en nu is het een "stadsvloer", zonder auto's etc.

Tegenover de Kerk waren er mooie grote linden omgewaaid bij de villa van Roelof Zegering Hadders. De villa heet nu de Lindenhof en is door Zegering Hadders geschonken aan de gemeente:

Ook in het winkelcentrum was flink wat schade. Een boekhandel was helemaal dichtgetimmerd en ertegenover was men ook de glasschade aan het ruimen:

Vlakbij het centrum stonden toen nog een klassieke smederij en een paar boerderijen. Een schuur was verwoest:

Een eindje ten noorden van het centrum vind je een uniek hunebed, een Langgraf. De sfeer daar voert mij altijd terug in de tijd, daar aan de rand van de weidse es. Ook hier waren oude eiken geveld door de storm:

Na een rustpauze thuis, heb ik een boswandeling gemaakt in de Emmerdennen. Ik kan uiteraard nu de route niet meer exact reproduceren, maar deze route zou me ongeveer langs de plekken gevoerd kunnen hebben die ik hier laat zien.

Ik kwam een "mooie compositie" tegen van geknakte bomen over een wandelpad:

Was het bij het Zandmeer (B), dat ik een boom op een bankje zag uitrusten van de storm?

De ontsluitingsweg van de toen nog nieuwe wijk Emmerhout was uitgekapt in de Emmerdennen. Nu is het al redelijk hersteld, maar de storm maakte het toen wel erg kaal:

Flashback: De chef van onze afdeling bouwde destijds in eigen beheer in Emmerhout een huis. De storm was daar ook flink tekeer gegaan. De chef is er door de politie aangehouden, omdat hij weggewaaid isolatiemateriaal van andere bouwplaatsen aan het verzamelen was...

Ik weet niet meer precies waar, maar van een prachtig dicht stuk dennenbos bleef deze trieste vlakte over, met allemaal rigoureus afgeknapte stammen en een metersdik tapijt van boomtoppen:

Een afstand die je normaal liep in 10 minuten, daar deed ik toen een uur over, vanwege de omgevallen bomen, waar tussen-, over- en onderdoor ik een weg moest vinden. Het was een plek waar ik nostalgisch naartoe getrokken werd. Over de benaming(en) is nog weleens verwarring: Haantjebak, Haantjeduin (D). Een zandheuvel en een meertje daar vlakbij.
Op Haantjeduin organiseerde mijn moeder mijn verjaardagsfeestje, als het weer in april dat toeliet. Er ging dan een kan chocolademelk een een tas oliebollen mee. En een hoofd vol spelletjes.
Ik herinner me nog de uitkijktoren, die StaatsBosBeheer gebruikte om bosbranden vroegtijdig te ontdekken. De heuvel daar was ooit het hoogste punt van de Hondsrug.
Nu was ik daar helemaal alleen. Daarom fotografeerde ik er mijn schaduw:

Er liep al een tijd een discussie over het boren naar aardgas in de Emmerdennen. Kort na die storm riep de NAM dat het nu eindelijk gebeuren moest, en dat daarvoor een flink stuk bos gekapt moest worden: er was geen geschikte (kaalgewaaide) plek. Er stak toen een storm van verontwaardiging op, waardoor er niet gekapt werd in de Emmerdennen.

Er werd een inzamelingsactie georganiseerd voor herstel van het bos. Mijn inzending voor de fotowedstrijd had als motto: 13 foto's van na 13 november. Ik won de 2e prijs, vóór een beroepsfotograaf met de 3e prijs. Ik glim nog steeds een beetje als ik daar aan denk!

Aanvulling: Mijn dochter herinnert zich, dat er een muurtje bij ons huis was omgewaaid, zo'n scheidingsmuurtje ter vermindering van inkijk van/bij de buren. Een heel spektakel voor een 4-jarige, en nu bij mij ook weer een helder beeld!

Ook interessant: Historisch Emmen.

11 opmerkingen:

  1. Ik houd van zwart-witrapportages en hier geven ze weer dat het gaat om een storm van tientallen jaren geleden. 1972, waar was ik toen. Net een half jaar getrouwd en nog met moeite rondkomend zal dat wel gewoon op het werk zijn geweest. Ik herinner me de storm niet (wel een uit de jaren 90), maar hij moet verschrikkelijk zijn geweest, erger nog dan de net voorbije, denk ik.
    Prachtige rapportage.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Mooie foto's. Ik kan me die storm ook nog wel herinneren, in april 1973 werd het nog eens dunnetjes overgedaan. Je zal mogelijk op Ilford HP4 hebben gefotografeerd. Dat was een veel gebruikte combinatie met Promicrol. Als ik me niet vergis, een klein beetje onderbelichten, dan kreeg je mooie scherpe en doortekende negatieven. Mijn vergroter staat nog op zolder, maar het digitale tijdperk heeft er een museumstuk van gemaakt. De zwart-wit negatieven zijn inmiddels grotendeels ingescand.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ik word ook een dagje ouder, ik bedoelde Ilford FP4.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. @Plato: Ik was dus al iets langer getrouwd, maar verder idem-dito. Stormen zijn selectief waar ze huishouden, maar neef Gert uit Zuid-Holland heeft er dus ook nog herinneringen aan. Een paar jaar geleden kwam ik in het midden des lands ongeprogrammeerd rondtoerend door het plaatsje Tricht. Een naam die ik me herinnerde van de ravage die daar ooit is aangericht door een windhoos, en ik heb de plaquette gelezen die daaraan herinnert. Een van de Waddeneilanden is ook eens door een dergelijk lot getroffen, terwijl het in de rest van het land misschien "gewoon hard waaide"...
    @Gert: Ik heb inderdaad ook met Ilford-film gefotografeerd, de codes ken ik niet meer.
    Mijn eerste eigen camera was een Ilford met ingebouwde belichtingsmeter. Gekocht met korting via de fotoclub van het NatLab van de RUG.
    Ik leerde daar ontwikkelen en afdrukken van de chemisch analist die ook de doka beheerde.
    Het eerste filmmerk dat ik gebruikte was ADOX (KB14? of ook KB17?). Ontwikkelden we dat met Rodinal, of was dat voor papier?
    Papier was in elk geval altijd Agfa. Het is al zó lang geleden...

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Schitterende zwartwitbeelden. Soms versterken ze de situatie die op de foto is afgebeeld.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Dit heb ik niet meegemaakt. Wij kwamen november 1974 in Emmen wonen en ik herinner me dat ik naar een vriendinnetje op de fiets ging die aan het Oranjekanaal woonde. Vlakbij het tegenwoordige Chinese Restaurant Daxin. En wat vond ik het toen eng. Hier waaide het veel harder als in het westen waar ik vandaan kwam. Wat een leuke foto's Gauke en die van Langgraf, ben daar naar op zoek geweest maar kan het niet vinden. Is dat nog steeds zo groot? Gr. Nicole

    BeantwoordenVerwijderen
  7. @Nicole: Als je naar het Langgraf wilt, ga je vanaf het centrum via het Noordeind richting woonwagenkamp. Als je aan de linkerkant de Nabershof (Volk van Grada) ziet, ben je er bijna. Net voorbij de Nabershof, ongeveer tegenover de Dopheide, is een kleine parkeerplaats. Via een smal paadje loop je (misschien lukt fietsen ook) dan naar de grote eiken een eindje verderop, ik geloof dat je dan langs volkstuinen komt. Als het regenachtig is (geweest), trek dan modderbestendig schoeisel aan...

    BeantwoordenVerwijderen
  8. @Nicole: Kijk ook maar even hier: http://www.hunebeddenwijzer.nl/hunebedden/hunebed-d43-bij-emmen/

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Beste Dwarsbongel,

    Ik kan nergens een email-adres van u vinden, dus probeer het op deze manier.

    Ik ben bezig met een stuk over de stormen van 1972/1973. Tijdens research kwam ik uw foto tegen van de ravage in de Emmerdennen. Ik zou graag die foto gebruiken als een illustratie bij mijn stuk. Kunt u mij daar toestemming voor verlenen? En aan wie zou ik dan de foto mogen toeschrijven?
    Ik hoop snel van u te horen. Ik wil mijn stuk graag volgende week plaatsen op de website van het Nationale Park De Hoge Veluwe.

    Met vriendelijke groeten,

    Jan den Ouden
    Wageningen Universiteit

    BeantwoordenVerwijderen
  10. @Jan den Ouden: Dag Jan, ik gebruik het e-mail adres waar ik meldingen over mijn Dwarsbongel-blog krijg niet vaak, toevallig dat ik nu kijk. Ik neem aan dat ik de juiste Jan den Ouden gevonden heb; zie mijn antwoord op het contactformulier op jouw pagina.

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Als 4 jarige achter in de auto over de wolfsbergenweg het bos in 50% lag plat weet ik nog steeds

    BeantwoordenVerwijderen