De Waal, eeuwige rivier en tijdelijke grens tussen vrijheid en bezetting

Op de dagen van dodenherdenking en bevrijding waren we in het rivierengebied, met name bij de Waal. Zondag 4 mei hadden we vrienden uit Emmen op bezoek, in ons logeerhuis in Tiel.
Voor hen een heel andere omgeving, voor ons intussen iets minder. Wij weten er inmiddels redelijk de weg, ik vooral door mijn fietstochten.
We bedachten een tocht die we zelf leuk vinden en waarvan we dachten zij ook. Tijdens die trip kregen we een suggestie voor de invulling van onze viering van Bevrijdingsdag: het Beeld van Oranje Linten langs beide zijden van de Waal.

Onze zondagsrit hadden we globaal voorbereid, en achteraf gereconstrueerd met Google Maps

In de tekst hierna verwijzen de hoofdletters tussen ( ) naar lokaties op deze kaart

Na een lekkere lunch vertrekken we vanuit Tiel en via de Prins Willem Alexanderbrug (B) steken we de Waal over. Daar rijden we rechtstreeks naar Bezoekerscentrum de Grote Rivieren (C) in Heerewaarden. Daar is informatie te vinden over de geschiedenis van die bijzondere omgeving, waar Maas en Waal het dichtst bij elkaar komen, wat in de geschiedenis ettelijke keren zijn sporen heeft nagelaten.

Er is de laatste Palingschokker te bezichtigen, waarmee in vroeger tijden paling werd gevangen in de Waal. Op die schepen woonde zo'n vissersgezin maandenlang op een min of meer vaste plaats; met een ingenieus systeem van kabels aan ankers konden ze de beste plaats opzoeken.

In zo'n kajuit, met twee bedsteden, leefde het hele gezin maandenlang.
Daarnaast was er een petieterig keukentje met minimaal uitrusting.

In het zonnetje uitrusten van de beklimming van de palingschokker.

In het bezoekerscentrum was een kunstenaar bezig met het beschilderen van een oranje doek. Hij gaf ons een folder en vertelde dat dit doek deel ging uitmaken van een project voor Bevrijdingsdag, een oranje "lint" van 7 kilometer, langs beide zijden van de Waal. Thuis opgezocht, bleek ik gesproken te hebben met de kunstenaar Rob Reis uit Rossum.

Er zijn daar in de buurt forten geweest, waarvan het eerste is afgebrand. Het tweede, op een andere plaats, is in de tweede wereldoorlog opgeblazen door de Duitsers.

Uiterwaarden bij Fort Sint Andries.

Het belang van deze forten lag voornamelijk in het beheersen van de verbinding en het scheepvaartverkeer tussen de Maas en de Waal. Beide forten droegen de naam Sint Andries. De ruïne van het tweede fort Sint Andries (D) is er nog en te bezichtigen, maar momenteel uit veiligheidsoverwegingen verboden er in te gaan. Vorige zomer was dat nog niet zo.

Vlakbij is er een sluis met de naam Sint Andries, als verbinding tussen beide grote rivieren.

Fort en sluis gezien vanaf de oude luchtwachttoren.

Mooi uitzicht vanaf de luchtwachttoren over de Waal en het kanaal naar de Maas.

Op de dijk staat hier een monument voor 4 gesneuvelde Engelse bevrijders.

Na de sluis streken we in Rossum neer op het terras van Bistro In Petto (E) voor een kop koffie.
We zagen Rob Reis hier nog even lopen met het opgerolde oranje lint.

Verderop langs de rivier, bij Hurwenen (F), overspant een hoogspanningsleiding de Waal. Op beide oevers staan extra hoge masten, zodat het scheepvaartverkeer geen last heeft van de kabels, die ver doorhangen door de afstand.
Er is hier iets bijzonders te zien: ooievaarsnesten in een hoogspanningsmast! Die zitten er al jaren, en bij het onderhoud wordt er rekening mee gehouden.

Langs bermen en uiterwaarden in volle pracht rijden we verder. Om weer aan "onze" kant van de Waal te komen, gaan we over de Martinus Nijhoffbrug (G) bij Zaltbommel, je weet wel, van dat beroemde gedicht.
Direct na de brug verlaten we de A2, via Waardenburg naar Neerijnen (H), waar we stoppen om even te verpozen bij het Gemeentehuis dat gevestigd is in een oud kasteel en de bijzondere kerk daar. We treffen het: als we uitstappen beginnen net de klokken te luiden.

Het Gemeentehuis van Neerijnen.

We rijden verder over de Waalbandijk, langs de Waal en de uiterwaarden, met alle verpletterende lentepracht.
Bij Heesselt (I), in de buurt van de hoogspanningsmast, kijken we nog even naar de overkant en kunnen nog net de ooievaarsnesten onderscheiden.

Bij Varik (J) staat de vierkante toren bovenaan de dijk. We rijden naar beneden, waar de veerpont naar Heerewaarden zijn aanlegplaats heeft, en staan een poosje op het plateau naar de Waal en de scheepvaart te kijken, die hier relatief dicht langs ons gaat.

Dan gaan we verder, richting "thuis". Al die tijd zijn we ons bewust van de datum: 4 mei, dodenherdenking.
We willen de plechtigheid op de Dam zien en om 20:00 uur, de 2 minuten stilte, niet onderweg zijn. Maar ook deze omgeving heeft zijn eigen oorlogsgeschiedenis. De Waal is een tijdlang de grens geweest tussen vrij en bezet gebied, maar ook in de donkerste oorlogsjaren werden mensen en materiaal over de rivier gesmokkeld. Het project van de oranje linten refereert daar aan, maar ook bij Zennewijnen herinnert het standbeeld De Roeier (K) aan deze heldendaden. Ik heb het genoemd, maar we waren er voorbij voordat ik het kon aanwijzen - gemist omdat ik tegenliggers belangrijker vond...

We reden nog even naar de Waalstraat (het hele gebied wordt voor mijn gevoel Waalkade genoemd), omdat Marijke graag die mooie stadspoort van Tiel wou laten zien, maar we zijn niet meer uitgestapt. Na het keren konden we er gelukkig heel langzaam langsrijden.

In de bestrating een mozaïek van de beroemde Flipje.

Weer thuis (M) maakte Marijke een lekkere spaghetti voor ons. De twee minuten brachten we in stilte door met het bord op schoot, elk met onze eigen gedachten.

Na de plechtigheid en het eten togen onze vrienden weer huiswaarts, blijkbaar tevreden over deze invulling van de dag. Dat waren wij ook.

De volgende dag, 5 mei, zijn we naar Heeselt gegaan om daar Bevrijdingsdag mee te maken, met de Oranje Linten langs de Waal.