160514 - ZOZ - Van Erremuu tot Emmeloord

Wie mee wil doen met (of luisteren bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Marja.

Weer ineens zo'n vasthouderig lied uit het verleden: De klok van Arnemuiden. Een visserslied, niet mijn gangbare genre. Het is uit 1949, en oorspronkelijk op de plaat gezet door Max van Praag en later nog eens door De Havenzangers. Het vers dat nog helemaal in mijn geheugen zit is:

Als de klok van Arnemuiden
Welkom thuis voor ons zal luiden
Wordt de vreugde soms vermengd met droefenis
Als een schip op zee gebleven is

Dat deze tekst zo nadrukkelijk is blijven hangen, komt door oom Henk, en dat deed mij even in het familiealbum grabbelen. Het was in een tijd met ingrijpende veranderingen, die toen nog niet in volle omvang als zodanig tot mij doordrongen.

Wij woonden bij de ouders van mijn moeder. Tante Mien woonde ook nog thuis, en die ving mij op als ik uit school kwam, want mijn moeder werkte in een confectiefabriek. Daarom noemde tante Mien zich mijn kunstmoeder. Opa en oma waren "streng maar rechtvaardig", gepensioneerde onderwijzers en ouders van een groot gezin. Wel was er ruimte voor intellectueel getinte grapjes.

De gebeurtenissenreeks is: 1) tante Mien ging trouwen met oom Henk, en verhuisde naar Zuid-Holland. 2) Mijn moeder kon haar werk niet meer doen vanwege haar ogen. Daarom zocht ze werk als huishoudster. 3) Terwijl ze op sollicitatiebezoek was in Noord-Holland, overleed oma. Mijn moeder werd huishoudster bij opa.

Bij één van de schaarse ontmoetingen met oom Henk en tante Mien liep ik dat refrein uit "De klok van Arnemuiden" te jengelen. Oom Henk legde me geduldig uit, dat dat schip niet op zee achtergebleven was om nog meer vis te vangen, maar dat het gezonken was en de bemanning verdronken. Zo drong de droeve betekenis door tot mijn jongetjesbrein.

Max Van Praag - Als De Klok Van Arnemuiden:


Er is overigens een Zeeuwse band die dit lied in hun streektaal zingt, Surrender. Een soort Zeeuwse "boerenrock" à la Normaal. (Arnemuiden is in het Zeeuws: Erremuu).
Ik denk dat oom Henk, als kind van zijn tijd, deze versie niet gewaardeerd zou hebben...

Surrender - A's de klokke van Rmu:


Van het ene vissers / zeemanslied kabbel je ongemerkt naar het andere, zoals de Zuiderzeeballade, geschreven door Willy van Hemert.
Deze smartlap zou je bijna een evergreen kunnen noemen, terwijl het destijds inderhaast is ontstaan, zo las ik in een artikel uit 2006 van Haro Hielkema in Trouw met de titel Zuiderzeeballade / ... leit Emmelooord.
Kort samengevat: de VARA maakte een radioprogramma, waarin een lied zou klinken over elke provincie, maar vlak voor de uitzending blijkt men het prille Flevoland vergeten: in 1958 werd de dijk om Oostelijk Flevoland voltooid. Van Hemert schudt de tekst uit zijn mouw, en omdat de vaste componist niet beschikbaar is, wordt Joop de Leur gevraagd. (Ik vond alleen: Gastenavond Karel Prior met Joop de Leur AVRO Radio 1960 Radio-opname).

De volgende dag al wordt het lied voor de radio gezongen door Sylvain Poons (in de rol van opa) en Godert van Colmjon (de kleinzoon). De platenboeren zien er wel wat in, maar Poons staat onder contract bij Omega en van Colmjon bij Philips!
Omega koppelt Poons aan de 14-jarige Oetze Verschoor (geen info gevonden), en Philips vindt als opa Jan Lemaire sr. voor van Colmjon. Dan begint de race, wie als eerste op de markt komt.

Dat gebeurt bijna tegelijk, maar er zijn verschillen. Bij van Colmjon / Lemaire ligt het accent bij de kleinzoon, en worden ze begeleid door violen. Bij Poons / Verschoor is de verhouding andersom, en is de begeleiding een tango op accordeon (bij veel smartlappen ontlokt mij dat: "zieleleed op feestmuziek"), en Poons zingt een extra couplet, waarin hij verwijst naar "de hand en de macht van onze Heer" die het woeste water heeft getemd.
Verschoor herinnert zich dat hij op één dag het lied moest instuderen en opnemen, en dat hij nooit met Poons heeft opgetreden.

Toegegeven, Poons (zanger) zingt beter dan Lemaire (acteur), maar luisterend met de ogen dicht zou ik kiezen voor van Colmjon / Lemaire, qua overbrengen van emotionele (nostalgische) inhoud. Maar bij ZOZ wil het oog ook wat en ik vond van mijn voorkeurs-versie alleen een clip met zwart beeld: Godert van Colmjon & Jan Lemaire - De Zuiderzeeballade. Bij de andere vond ik een clip met de tekst in beeld.

Sylvain Poons & Oetze Verschoor - De Zuiderzee Ballade:


In een lied kunnen uiteraard niet de chronologie en complexiteit van de verandering van Zuiderzee tot IJsselmeer, en uiteindelijk middels de Zuiderzeewerken het ontstaan van de provincie Flevoland uitvoerig worden behandeld, maar daarvoor hebben we tegenwoordig Wikipedia!

De hernoeming van Zuiderzee tot IJsselmeer hangt toch wel duidelijk samen met het voltooien van de Afsluitdijk in 1932. Bij die gelegenheid is er al een ballade gemaakt over de Zuiderzee, gezongen door Louis Davids! Later bleek dat deze tekst, zoals vele, geschreven was door Jacques van Tol, maar mocht Davids er zijn naam onder zetten.

Louis Davids - Zuiderzee:


Uit de Zuiderzeeballadeslag uit de 1950/1960er jaren bleef Godert van Colmjon muzikaal nog even bovendrijven in mijn muzikale geheugen.
Godert en zijn broer Luc, resp. 12 en 17, breken in 1956 door als The Butterflies, met Dixieland, een cover van het nummer Muskrat Ramble van Louis Armstrong
Ook waren de broers bekend door een "cover" van een song van The Everly Brothers, The Everly Brothers - Wake Up Little Susie ( 1957 ). Dat werd The Butterflies - Willem Word Wakker. En dat verband zie/hoor ik nu pas... ;)

En ofschoon er nu meer zeemansliederen uit mijn jonge jaren komen aanspoelen, zoals Heimweh en Heimatlos van Freddy Quinn, kies ik voor een iets recentere variant (parodie?) op de Zuiderzeeballade, om af te sluiten.

Ik begreep dat het idee ontstond tijdens een radiouitzending van Edwin Evers, om de nog jonge Volendamse zanger Jan(tje) Smit iets samen te laten doen met de Achterhoekse groep Normaal. Dat werd de "Puik Idee Ballade", (hier met de hele tekst onder "meer weergeven"), maar ik koppel een mooie "live" versie.

Jan Smit en Normaal - Puik Idee Ballade:


Voor de liefhebbers of geïnteresseerden hier nog een interview met Jantje Smit & Bennie Jolink / Normaal op TMF