Ik ga nog even verder waar het bezoek eindigde, aan het herstelde graf van mijn vader, dat nu ook het graf van mijn oom en tante is
De lange duur van het herstel van het graf van mijn vader, was mede te danken aan een misverstand over het juiste kerkhof. Voor ons (Hoogkerkers) heette het altijd dat het kerkhof "op Leegkerk" lag, omdat het zo ver van de dorpskern lag. Een broer en schoonzus van oma, oom Hotze en tante Griet, woonden zo ongeveer naast het kerkhof. Ze liggen nu, net als opa en oma, op datzelfde kerkhof.
Hun postadres was Leegkerk. Dat gold voor de groep huizen rond het gebied waar de Kerkstraat overgaat in de Leegeweg, die nu door de stad Groningen is opgeslokt.
"Ons" kerkhof bleek formeel echter te boek te staan als het kerkhof van Hoogkerk. Het kerkhof van Leegkerk ligt rondom het eeuwenoude, monumentale kerkje van Leegkerk:
Het was een prachtige najaarsdag, we maakten een rondje over het kerkhof op zoek naar bekende namen, bekend voor mij althans. Er zijn veel namen die ik door opa en oma heb horen noemen, maar waar ik geen beeld bij heb. En veel Molukse namen, die spreken mij aan vanwege mijn Molukse familieleden. Ook in Hoogkerk is een Molukse wijk.
Ik vond wel het graf van een neef van mijn moeder en zijn vrouw. Bij hen ben ik in mijn jonge jaren een aantal keren met mijn moeder op bezoek geweest.
Een familienaam die in een brief van mijn vader voorkwam, zag ik hier ook meermalen, maar zonder de juiste voornaam.
Heel aandoenlijk vond ik een klein groen kikkertje, dat tegen een glimmend zwart grafmonument probeerde op te klauteren vanuit het gras.
Hoe vaak ik ook in Leegkerk ben geweest, nog nooit bij dat kerkje. Dat besloten we nu te corrigeren.
Het is een smal weggetje er naartoe en voor parkeren is niet veel ruimte beschikbaar vanwege de smalle bermen met daarnaast sloten. We waren de kerk ook bijna voorbijgereden: hij was (toen nog) omringd door dichtbebladerde bomen.
Het eerste wat ik vond op het kerkhof was een zerk met "de naam uit de brief"! Wat geen brief was, maar een ansichtkaart naar huis na een weekendverlof:
De kaart is verstuurd op 2 december 1939, nu 72 jaar geleden. Mijn vader was toen gemobiliseerd en zijn standplaats was tussen Egmond en Bergen (NH), bij een zoeklicht ter verdediging van het toenmalige vliegveld Bergen.
De kaart laat meteen zien dat de Ruïnekerk in Bergen niet het gevolg is van de Tweede Wereldoorlog.
Een tekstfragment:
't Is nu weer Zaterdagmorgen. Gister heb ik in Gron. de trein nog gehaald en was voor 12 uur binnen.
De trein was meer dan een half uur te laat in Amsterdam. In de trein sprak ik nog een Groninger die wel in Twist kwam en Jan Antoons wel had ontmoet.
Gezien de jaartallen die op deze steen vermeld worden, en gevonden aanwijzingen dat hij timmerman was, kan hij een collega van mijn grootvader geweest zijn. Of de mentor van mijn vader? Gezien de tekst lijkt het me een goede bekende van mijn familie, en opa en oma hebben zeer beslist die naam later meermaals genoemd in mijn bijzijn.
Ik ken een plaatsje Twist in Duitsland, hier dichtbij, direct over de grens bij Nieuw Schoonebeek, maar mogelijk is er toen een Nederlandse plaats geweest met dezelfde naam, die nu opgeslokt is door een buurplaats. In 1939 zal nog geen "tewerkstelling in Duitsland" of Arbeitseinsatz hebben plaatsgevonden.
We troffen nog andere bijzonderheden aan bij dat kerkje. Aan de noordkant was een gebrandschilderd raampje, dat gezien de jaartallen met een recente restauratie te maken heeft. Het is blijkbaar bedoeld om van binnenuit "gelezen" te worden, dus ik heb de foto omgeklapt. Grappig is, dat het net lijkt alsof je nu van binnenuit de bomen ziet, maar dat is dus de weerspiegeling.
Een ander bijzonder verschijnsel vond ik op het kerkhof. Op een oud graf lag een armbandje, zoals jonge meisjes van nu dragen. Ik maakte een foto van dat graf, maar pas thuis zag ik dat het het graf was van een meisje dat niet ouder was geworden dan twee jaar en anderhalve maand...
Na Leegkerk lokte het fraaie weer ons nog even verder naar het Noorden, en kwamen we onder andere terecht in Aduarderzijl. Het woord "zijl" betekent "sluis", en is onderdeel van mijn familienaam: Zijlstra. In dat licht zijn de namen op het graf van mijn oom en tante opmerkelijk: het echtpaar Zijlstra - van der Sluis.
Bij de sluizen van Aduarderzijl komt het Aduarderdiep samen met het Reitdiep, dat de verbinding van de Drentsche Aa naar zee is. Ooit was de Noorderhaven in Groningen via het Reitdiep een getijdenhaven.
Het Aduarderdiep begint voor het huis van mijn grootouders op Vierverlaten, waar mijn vader en zijn broers geboren zijn. Ik heb er ook nog even gewoond, toen ik in 1960 mijn eerste baan kreeg in Groningen. De generatiekloof met mijn grootouders bleek echter te diep, en ik vond een kamer in Groningen: dichtbij de Noorderhaven. Toch overheerst de dankbaarheid dat ze me toen hebben opgevangen.
Zo zie je maar dat nostalgie, als verbindend, stimulerend gevoel, altijd vlak om de hoek op je wacht, als je maar op de goede manier kijkt.
13 opmerkingen:
Het begint een echte queeste te worden... Boeiend, ga door!
Indrukwekkend stuk. Een persoonlijke zoektocht in het barre Nederlandse noorden. Je slaagt erin het zodanig op te schrijven dat het ook voor niet Zijlsta's en van der Sluizen interessant is om te lezen. Geef ook het gevoel: we leven doorgaans in ons eigen wereldje en we hebben vaak geen idee over ons verleden terwijl er zoveel is gebeurd.
Mooi stuk, graag gelezen.
Wat een mooi plekje.
@Selmasalo: Ik was al een hele tijd bezig met die zoektocht, op dwarsbongel.web-log.nl maar daar ging even iets mis...
@Plato: Dank je, ik waardeer je compliment des te meer omdat ik jouw schrijftalent ken. Maar zo bar is het Nederlandse noorden niet hoor! We hebben het hier best naar ons zin.
@Wim Kalb: We troffen het ook helemaal met een heerlijke najaarszon. En zo verstild daar...
Je had wel even ene kop koffie komen drinken, ik woon heel erg dichtbij dit kerkje (*_*)
@Gelukspoppetje: tja, jammer, dat wist ik niet... Kun je de volgende keer even zwaaien als we langskomen? We komen meestal toch wel een paar keer per jaar even langs het graf van mijn vader, daar vlakbij Leegkerk. (Als je wilt mailen kan dat via onze website: Gauke en Marijke).
Prachtig dat er weer een stukje verleden voor je is gaan leven. Indrukwekkend verhaal.
Afgelopen zaterdag zijn een aantal vrijwilligers gestart met het opnieuw "beletteren" van de graven op dit kerkhof. Er zullen nog meer vrijwilligersdagen nodig zijn, maar het graf van Antoons heeft nu weer mooie egaal zwarte letters. Het schoonborstelen van de voorkanten van de zerken,*(op de zij- en achterkanten mogen de mossen blijven) het lospeuteren van misschien wel een eeuw aan zand en luchtverontreiniging in de letters en dan het aanstippen van de opliggende letters met zwarte, daartoe geschikte verf, neemt heel veel tijd, maar ach, de letters waren van de meeste graven al tientallen jaren niet meer te lezen. Overigens, als je weer naar Leegkerk gaat, tegenover de kerk staat een omgrachtte boerderij, deze voorbij rijden en dan direct rechts is een parkeerplaats aangelegd van stenen met uithollingen, op het eerste gezicht lijkt het wel grasland, maar daar kun je dus parkeren zonder angst voor je autospiegels.
@"Anoniem": Dank je voor de informatie! Een flinke, mooie klus, dat opknappen van die grafmonumenten; ik heb onlangs de grafsteen van een oom ingeverfd, waarvan de tekst bijna onleesbaar was geworden.
En ook dank voor de tip omtrent parkeren. Als we weer in de buurt zijn, gaan we zeker even kijken.
Dat dat kerkhof 'op Leegkerk' lag, heeft alles te maken met de oude kerspelgrens, die langs het Klijfdiep en de tochtsloot naar de Oude Held/het gemaal aan het Aduarderdiep liep. Dat kertkhof ligt daar even voorbij. Tegenwoordig staat het bordje Hoogkerk veel verderop, voorbij Gravenburg.
Dank je Harry, weer heel wat details geleerd! Best apart, ik ben net weer met een zijsprong even de familiegeschiedenis ingedoken, kom jij even iets toevoegen, mooi!
Gauke
Jouw Oom Hotze en tante Griet woonden aan de Kerkstraat 188.Dus nog net niet Leegkerk (Legeweg). Het zijn mijn opa en oma. Als ik me niet vergis ben jij dan een zoon van tante Lutske en oom Gauke Zijlstra?
vr. gr
Gert Huberts
Hallo Gert, zo "ontmoet" je nog eens familie! Wij zijn blijkbaar generatiegenoten, want Gauke en Lutske waren mij grootouders.
Mooi dat je het adres van oom Hotze en tante Griet noemt, want ik ben daar als jochie meermalen geweest, maar ik wist niet meer welk huis dat was, en zoek steeds naar herkenningspunten als we daar komen. We komen daar nog wel eens, omdat mijn vader daar op het kerkhof begraven is. De graven van jouw en mijn grootouders zien we dan ook altijd wel even.
Oom Hotze en tante Griet kan ik me nog duidelijk voor de geest halen, maar ik heb geen enkele herinnering aan hun kinderen, die waren toen waarschijnlijk al uitgevlogen.
Een reactie posten