Voor mijn geboortehuis ligt een Stolperstein. Ik was een foetus toen onze buurman en zijn vrouw door de Duitse bezetter uit hun huis gesleurd werden. Ze waren Joods en gevlucht uit Duitsland. Hij is twee maanden voor mijn geboorte gedeproteerd vanuit Westerbork en twee maanden na mijn geboorte vermoord in Blechhammer. Zijn vrouw is als overlevende teruggekomen, geestelijk gebroken en lichamelijk gehandicapt.
Ik heb deze geschiedenis pas ontdekt toen die Stolperstein was geplaatst. Mijn vader is te vroeg overleden om het te kunnen vertellen. Ik denk dat mijn moeder erg onder de indruk is geweest, me te jong vond en teveel eigen leed meedroeg.
Ik was 73 en las toevallig over het plaatsen van die Stolperstein, toen ik op internet naar iets over mijn geboorteplaats zocht. Toen ik er later eens ging kijken ontmoette ik al even toevallig een plaatselijke historicus, die me er iets over kon vertellen.
We leven nu in een heel andere tijd, waarin het schuurt tussen respect voor het leed dat door de nazi′s is aangericht onder de Joodse bevolking, en wat er momenteel gebeurt in Palestina, dat we vanuit het Christelijke gedachtengoed nog wel eens het Beloofde of Heilige Land noemen, maar nu zien dat de bevolking die daar tot en met de Tweede Wereldoorlog woonde, steeds verder uit het gebied waar ze leefden wordt verdreven nadat de staat Israël daar gevestigd werd.
De oorlog in Gaza versluiert dat de westelijke Jordaanoever ook een oorlogsgebied geworden is, waar kolonisten de Palestijnse bewoners met geweld verdrijven tegen alle internationale verdragen in, en de Israëlische regering dat lijkt te faciliteren.
Welke gruwelijkheden er ook zijn gepleegd door Palestijnse groeperingen, dat kan in een beschaafd land geen vrijbrief zijn om weerloze burgers, inclusief vrouwen, kinderen en bejaarden, voortdurend van de ene veilig genoemde vluchtplaats naar de volgende veilig genoemde vluchtplaats te jagen en ze ook daar weer te beschieten en bombarderen. In tentenkampen, scholen en ziekenhuizen. Ze voedsel, medische zorg en zelfs water te onthouden, omdat er terroristen tussen de vluchtelingen zouden schuilen.
Waarbij zelfs de laatste organisatie van de Verenigde Naties die nog humanitaire hulp biedt verboden wordt verklaard en aangevallen door het Israëlische leger.
Met de Stolperstein voor mijn geboortehuis in gedachten vraag ik me af of er in Gaza en op de Westbank ooit Stolpersteine gelegd zullen worden voor de huizen van de slachtoffers van dit niets ontziende geweld.
Maar dat is tegen beter weten in. Hier staan veel van die huizen nog. Daar staat geen enkel huis meer…
Het was warm, maar het werd nodig tijd dat ik weer eens een flinke wandeling maakte. Ik heb zo mijn vaste rondje met een keuze tussen groot, gewoon of vlug even.
Het was tijd voor een grote ronde, dat is ongeveer 10 kilometer. Maar de standaardronde voerde me over lange stukken open veld, en ik had geen zin om me in te smeren, wat met deze strakke zonneschijn wel gewenst zou zijn als ik niet wou verbranden.
Een alternatief was om een stuk langs het nabijgelegen Oranjekanaal te gaan en daarna het bos in. Bij de brug van Westenesch zou ik kunnen afslaan en dan beslissen welk vervolg ik zou kiezen uit de verschillende mogelijkheden om met een grote boog weer naar huis te gaan.
Ver voordat ik op dat punt was gearriveerd belde Marijke in jubelstemming. Ze had een test gedaan en een goede uitslag gekregen. Ze had al drie jaar met een apneu-apparaat moeten slapen, en de nieuwe test had uitgewezen dat dat niet meer nodig was! Om gezond te blijven kun je zo′n ding nodig hebben omdat je anders in je slaap een zuurstoftekort kunt oplopen, maar het is wel irritant.
Ik heb contact met mijn mobiel via mijn Bluetooth-oortje, en een wandelend echtpaar keek wat vreemd naar me. Ik heb ze uitgelegd dat ik niet met mezelf liep te praten, maar een prettig telefonisch contact had met mijn vrouw middels de Bluetooth-techniek waarvan ik zelf de administratieve afhandeling van enige patenten heb verwerkt.
Verderop, net voorbij de afslag naar de manege in het bos, kom ik langs de zwaaikom, waar we met een koor en een groep dichters een manifestatie hebben gehad ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van het Oranjekanaal. We droegen en gedichten voor, geschreven ter ere van die gelegenheid.
Mijn gedicht was tegelijk een herinnering aan de tochtjes met mijn moeder, juist omstreeks dit jaargetijde. Mijn moeder plukte heel veel bramen langs de oevers van het Oranjekanaal waar ze potten vol heerlijke jam van maakte. Ik zie mijn moeder nog voor me in haar bruine manchester jasje en een broek die enigszins beschermde tegen de stekelige takken. Ik mocht helpen plukken, maar niet te dicht bij het water want ik was nog te jong voor zwemles.
Oogst
Daar waar mijn moeder oogstte
in bruine ribfluwelen jas en broek
tussen taaie, stekelige struiken
als de zomer afscheid nam
slaat men nu de steile oevers kaal
om het oude jaagpad te herstellen
waar geen paard of schipper nog
een schip zal langs doen gaan
Met gesloten ogen zie ik oude foto´s
werkvolk schept de grond in krooien
langs smal plankier zwoegt het omhoog
broeken hangen aan bretels om ´t vege lijf
Kanaal met naam ter ere van de koning
kwetsuur in ´t eeuwenoude Drentse land
scheepvaart voor de kachels in de steden
in plaggenhutten schuilt het werkvolk met gezin
Rechtsomkeert gaan schepen in de zwaaikom
Sluizen die geen schip meer schutten
bruggen niet meer afgedraaid
kanaal dat doodloopt op een duiker
mijn moeder plukt geen bramen meer.
Aangekomen bij Westenesch werd het nog een andere keuze. Ik besloot rechtdoor te gaan, verder langs het Oranjekanaal. Die keus hield ook in, dat ik pas bij de Sluisvierweg over de brug naar de andere kant kon, maar dat dwong me ook om lekker door te lopen als ik niet over hetzelfde voetspoor terug wilde lopen.
Hier stond het aan beide kanten ook vol braamstruiken, ook op de oever van het kanaal, dat vele meters lager ligt dan het pad.
Ik speurde langs de struiken, liep er naartoe als ik bramen zag, maar wat er hing was niet rijp of al verdord.
Ik wou dat ik nog even met mijn moeder kon praten, al was het maar per telefoon. Tijdens haar tweede huwelijk plukte ze hier nooit meer bramen. En we hebben zoveel "quality-time" gemist, omdat het al gauw fout ging tussen die stiefvader en mij.
Als wij later een serieus gesprek hadden en die man was in de buurt, bemoeide hij zich er altijd mee en maakte ruzie. Ik kan me niet voorstellen dat dat huwelijk haar gebracht heeft wat ze ervan verwacht had. Maar ja, "wat God heeft samengebracht, zal de mens niet scheiden" was haar overtuiging.
Nou wil het verhaal dat het meer de gereformeerde dorpsdominee is geweest die ze heeft samengebracht, door een prachtige brief te schrijven voor de man – gezien een later ingezien epistel van hem kon hij geen goed geformuleerde brief produceren.
En per telefoon? Nu iedereen met een mobieltje rondloopt, en handsfree kunt bellen via je oortje, kun je je niet meer voorstellen dat die dingen toen nog lang niet bestonden en dat zelfs het aantal mensen met een vaste telefoon beperkt was.
Die stiefvader had telefoon in huis omdat hij voorganger was bij de begrafenisvereniging in het dorp en dus "altijd bereikbaar" moest zijn. Een nummer met drie cijfers, een nummer dat ik later in de digitale techniek beroepshalve herkende als een meervoud van twee. Een telefoonnummer uit zo′n periode blijft hangen.
Aldus filosoferend naderde ik weer de brug bij Westenesch.
Dat lange stuk langs die vele braamstruiken leverde niets op, ik had maar twee eetbare bramen gevonden en die ook meteen in mijn mond gestopt toen ik ze vond. Net of alle bramen al voor mijn neus weggeplukt waren.
Ik passeerde de plek waar ik de laatste keer voordat hij overleed mijn meest nabije stiefbroer onverwacht onderweg ontmoette. Zoals alle stiefbroers en -zussen was hij erg op mijn moeder gesteld. Ze was met hen omgegaan alsof het haar eigen kinderen waren.
Ik had nog zo ongeveer 100 meter te gaan tot de brug toen ik iemand zag die een fiets pakte die bij de brug tegen een paaltje stond, een emmertje aan het stuur hing en opstapte.
Een kleine vrouw in een bruin corduroy jasje fietste weg richting Emmen...
Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Natasja.
Een dezer dagen waren Marijke en ik onderweg. Voor ons reed een auto met daarop een bord zoals op leswagens, maar deze tekst was apart genoeg om een foto van die auto te maken. Marijke reed, dus ik had de handen vrij. Na bewerking plaatste ik de foro op Facebook.
In de reacties plaatste ik de song die Marijke tijdens het maken van de foto spontaan zong, en dat was toch weer een trigger voor een ZOZ:
Robert Long - Jezus Redt
Daar kwam nog een korte discussie uit voort met Harry, een FB-vriend: Harry: Grijs gedraaid. M'n vader vond het verschrikkelijk. Ik: Was die kerks? Harry: Ja. Ik heb het achter me gelaten, maar de opvoeding wel gehad. Ik: Ik ook. Heb jij dat ook, dat er nog steeds fragmenten van teksten en liederen uit je geheugen oppoppen? Sommige mensen zeggen dan: "Zie je wel dat je er nog steeds mee bezig bent?" Ze snappen de overeenkomst niet met de fysieke littekens die je als kind opgelopen hebt maar nog steeds zichtbaar zijn, maar waar je verder geen last meer van hebt, en je kunt er mooi sterke verhalen over vertellen. Harry: Ja soms wel, ik heb er geen fysieke littekens aan over gehouden maar wel enige waarden waar ik me best nog wel eens aan vasthoudt. Want er zitten ook wel goede dingen bij. Ik: Ja, maar er zit wel iets arrogants in, als ze denken dat universele waarden alleen maar met hun geloof samenhangen… 😊 Harry: Dat klopt maar wie die denkbeelden heeft hou ik verre van mij! Ik: Ach, als je elkaar daarin respecteert kun je best met elkaar leven. Ik heb dominees in mijn familie en kennissenkring waarmee ik een goede verstandhouding heb.
Lees de interessante info over Robert Long op Wikipedia
Robert Long - Jezus Redt
Toen 't christendom op aarde kwam
En ieder mens het recht ontnam
Om zo te leven als hij dacht dat goed was
En heel de aardkorst dik bevlekt met bloed was
Werd het meteen de hoogste tijd dat heidenen na zware strijd
Door legers door de kerk geleid van hun cultuur werden bevrijd
Dat hield men eeuwenlang in stand
Vol liefde werd de rechterhand
Van dieven slaven kinderen en vrouwen
Als zij een misstap deden afgehouwen
Men zorgde voor een schuldcomplex wanneer je rondliep in iets geks
Of je te buiten ging aan sex je stond al snel bekend als heks
Refrein:
Jezus redt Jezus redt alle mensen opgelet
Jezus redt Jezus redt enkel door 't gebed
Soms wordt een land vol hongersnood
Bezocht door weer zo'n vrome kloot
Die steeds dezelfde ouwe kool komt stoven
En roept vanuit zijn draagstoel blijft geloven
Die zegenend naar mensen zwaait voor ieder lijk z'n hoofd omdraait
Elk argument van tafel maait en steeds opnieuw de mensen paait
Al jaren gaan er stemmen op voor pil en voor geboortestop
Maar Rome weigert steeds om te beperken
Dat zou de zedeloosheid maar versterken
Elk recht wordt U nog steeds betwist
En sex blijft steeds de antichrist
Hij die door zijn orgaan slechts pist
Heeft steeds voor duizenden beslist
Refrein:
Jezus redt Jezus redt alle mensen opgelet
Jezus redt Jezus redt enkel door 't gebed
Maar kijk men is veranderd want rooms-katholiek
En protestant begonnen toch hun greep wat te verliezen
Men moest dus wel een and're koers gaan kiezen
Men was geweldig in zijn sas want wat ontdekte men alras
Toen men nog eens de bijbel las dat jezus ook een hippie was
De wereld kraakt aan alle kant
En grote delen staan in brand
Je zou dus zeggen helpt het onheil weren
Gehuichel moeten wij de rug toekeren
Maar niets daarvan vergeet het maar
't is Boedha hier Jehova daar
Men draaft getuigend door elkaar
En heeft de oplossing al klaar
Refrein:
Jezus redt Jezus redt alle mensen opgelet
Jezus redt Jezus redt enkel door 't gebed
Het is maar al te waar helaas
De paus de kerstman sinterklaas
Zij zijn al eeuwenlang de baas
En eeuwenlang al even dwaas
Jezus redt Jezus redt alle mensen uit de nood
Jezus red Jezus red Jezus uit de goot
Je realiseert je ineens dat er weer zo'n stukje tekst, een fragment uit de Bijbel of een regel uit een psalm, opplopt uit het religieuze gedachtegoed waarmee je als kind bent opgevoed, maar waar je al lang afstand van hebt genomen omdat het niet meer past bij de verdere ontwikkeling van je denkwereld.
Soms word je betrapt op het meedoen aan een discussie over religieuze onderwerpen.
Groot kans dat een trouwe gelovige parmantig opmerkt dat het geloof je blijkbaar nog steeds bezig houdt, met een ondertoon dat je nog wel een keer op je heilloze schreden terugkomt.
Die kans is echter vergelijkbaar met de kans dat iemand die ontdekt heeft hoe het werkelijk zat met Sinterklaas, weer gaat geloven dat een oude man met een lange baard, een hoge punthoed en een lange jurk met tabberd, in donkere nachten op een paard over besneeuwde, schuine daken rijdt om door de schoorsteen te kijken of jij stout bent geweest, en anders eventueel iets in je schoen te doen, in ruil voor de wortel voor het paard. Wat moet dat paard met al die duizenden wortels van al die brave kinderen?
Dezelfde mensen kunnen heel resoluut oordelen over mensen die opgegroeid zijn onder bijvoorbeeld een marxistisch regime: die zijn goddeloos, en vooral: gehersenspoeld! Die moeten maar goed bijgeschoold worden hoe de wereld echt in elkaar steekt!
Maar ook een hersenspoeling met een geloof was je niet zomaar weg, net zoals je je sommige cadeutjes die je "van Sinterklaas" kreeg bij vlagen herinnert...
Ik was neergestreken in een café omdat ik op mijn lange wandeling toe was aan een kop warme chocolademelk met slagroom en een stuk appelgebak. Aan een tafeltje naast me zaten een man en een vrouw, uit het gesprek op te maken hun eerste date.
Het gesprek ging over op de afgelopen TV-avond, het spektakel "The Passion".
"Dat verhaal van de Kruisiging en Wederopstanding van Jezus wordt zó mooi inzichtelijk en invoelbaar gemaakt,"zei zij, "daar kunnen geen honderd preken tegenop! Het brengt me zoveel dichter bij het gevoel dat je vergeving voor je fouten kunt krijgen door je geloof!
"Ach," zei hij, "Ik kan daar niet zoveel mee. Ik moet zelf in het reine komen met mijn eigen fouten. Er wordt ′gevierd′ dat iemand die uit de pas loopt bij zijn volk en inmiddels een groep volgelingen heeft, op barbaarse wijze wordt vermoord. Het volk is opgehitst door hun geestelijke leiders, die zich bedreigd voelen in hun status quo, en de man heeft zich in hun ogen misdragen door de handel van hun familie en vrienden op het Tempelplein te versjteren.
Het land is bezet en de plaatselijke bevelhebber is bang dat de massahysterie zich tegen het regime zal keren, en beveelt een afschrikwekkende executie.
De volgelingen beweren later dat de geëxecuteerde uit de dood is opgestaan en ′ten hemel gevaren′ is. Tja, dat kon in die tijd nog, zonder raketten en met beperkte kennis van de natuurwetten…"
"Hè bah, waarom doe je toch zo verschrikkelijk rationeel? Geloof je dan helemaal niks?"
"Als ik niet zo rationeel was, kon ik mijn werk niet doen. Maar daardoor realiseer ik me ook dat mensen nu vaak denken dat de mensen toen net zo dachten als we nu denken met de kennis en mogelijkheden van nu.
Het leven van toen is lang niet zo omvattend en reproduceerbaar vastgelegd als we nu doen.
Ze willen nu zelfs alle Nederlandse Tweets archiveren omdat ze bang zijn dat Elon Musk Twitter om zeep helpt! In Duitsland zijn ze er al mee bezig. Hadden Jezus en zijn discipelen destijds iets als sociale media gehad en waren de servers nadien niet gecrashed, dan had de wereld er heel anders uitgezien!"
Ze stond op, pakte haar tasje en sloeg hem met de vlakke hand in zijn gezicht.
"Jij hebt ook helemaal nergens respect voor!" zei ze terwijl ze naar de uitgang liep.
"Ach", zei de man tegen mij, "die symboliek heb ik haar niet meer kunnen vertellen, maar dat zou toch verkeerd gevallen zijn: ik ben de zoon van een timmerman, het is Goede Vrijdag, en ik ben vandaag 33 geworden…"
Na mijn vader′s overlijden woonden mijn moeder en ik bij opa en oma, haar ouders. Opa was al gepensioneerd en ze woonden in de helft van een een mooie dubbele woning. Een rustige straat die je nou niet direct een volksbuurt zou noemen. Voor die tijd ook al tamelijk comfortabel.
Als ik nu in het begin van de zomer langs dat huis rijd, bloeit de door opa geplante blauwe regen nog altijd rijkelijk aan de voorgevel.
Toen ik met mijn moeder bij opa en oma kwam wonen, was het toilet geen tonnetje dat elke week geleegd moest worden, zoals in heel veel huizen toen nog, maar een geglazuurde keramische toiletpot, die werd doorgespoeld met een witte, geëmailleerde lampetkan. Eens in de zoveel tijd kwam er een tankauto voorrijden, slangen werden uitgelegd, de septictank werd opengemaakt en leeggezogen.
Het huis was omgeven door bos en had een ruime tuin: vóór een siertuin en achter een flinke moestuin. Er waren perken met allerlei groenten en aardbeien. Rondom bessenstruiken: rode, witte, zwarte en kruisbessen. Het bos begon achter in de tuin op de heuvel die deels nog bij de tuin hoorde. Een zitje halverwege de heuvel, en een paadje naar het bos. In de tuin stond een dikke beuk die twee volwassen mannen net samen konden omspannen met hun armen.
Het dagelijks ritme was strak. Tussen de middag hadden we warm eten, dat was gedurende opa′s loopbaan altijd zo geweest. Een concessie was dat we pas begonnen als mijn moeder thuis was uit de fabriek. Een confectiefabriek, waar ze bandleidster was.
De keuken was niet groot. Rond de tafel, een uitschuifbare die mijn vader nog had gemaakt, konden we net allemaal een plaats vinden.
Opa en oma zaten langs de muur, die in twee kleuren blauw geverfd was, met een donkerblauwe streep van een duim breed op heuphoogte. Dat blauw werd geacht vliegen af te schrikken. Oma zat achteraan bij de kookkachel. Zo′n kachel met ringen die je er uit kon tillen om de vlammen direct tegen de pan te laten komen of om er een ketel in te laten zakken. Er werd hout in gestookt, of eierkolen of briketten.
De kachel stond in een schouw met een rookkanaal naar dezelfde schoorsteen op het dak waar het rookkanaal van de woonkamer uitkwam. De schoorsteen waarvan ik toen nog net wel of net niet meer geloofde dat Sinterklaas er cadeautjes doorheen afleverde.
Tante Mien woonde ook nog thuis en deed een groot deel van het huishouden, samen met oma. Daarom zat zij aan de kopse kant van de tafel, bij de kachel. Ze moest wel een beetje oppassen als ze ging staan, anders stootte ze tegen de koffiemolen die aan de wand tussen de schouw en het ingebouwde servieskastje met glazen deurtjes was bevestigd. Zij zat het verst van de deur waar je de keuken binnenkwam. De deur kwam net niet tegen de tafel, dus aan die kopse kant kon niemand zitten.
Mijn moeder zat het dichtst bij de deur omdat zij het eerst weer weg moest. Ze had maar een korte pauze en moest dan snel weer op de fiets naar de fabriek. Ik zat naast haar, wij zaten met de rug bijna tegen het aanrecht.
Boven dat aanrecht zat de koperen pomp, rood en geel koper, die het water oppompte uit de regenput, die vlakbij was, buiten.
Ook ′s avonds bij de broodmaaltijd zaten we in dezelfde opstelling aan tafel.
Bij het brood eten was er één vaste soort beleg. Of eigenlijk twee: pas als ik twee ″boterhammen met tevredenheid″ had gegeten, mocht ik op de volgende beleg.
Die andere soort was bruine basterdsuiker. Dat zat in een lage, glazen suikerpot op een zilveren schotel en met een zilveren deksel. Die suikerpot werd beheerd door opa.
Daar zit een familieverhaal aan vast. Een jonger neefje was te logeren geweest en blijkbaar onder de indruk van opa′s suikerpot. Zijn moeder vroeg hem om een pak bruine suiker te gaan halen bij de kruidenier om de hoek. Hij kwam onverrichter zake terug, met de mededeling dat die domme kruidenier niet eens wist wat ″opasuiker″ was.
Er was ook altijd wel een wisselend ander beleg om uit te kiezen: kaas, een plakje vlees, of jam. Het was feest als ik het laatste restje jam uit een ″lege″ pot mocht halen met een korstje brood aan een vork.
Vast ritueel bij elke maaltijd was het bidden vooraf, en Bijbellezen en bidden er na. Opa had veel ervaring opgedaan met voorgaan in gebed, als hoofd van een School met den Bijbel, en was, daaruit voortvloeiend, ook een der notabelen van het dorp.
Voor mij als jongetje waren die gebeden aan tafel om God te danken weliswaar gewoonte, maar nog weleens te hoog gegrepen en te langdradig om de spanningsboog van de eerbied vast te houden.
Zo zat ik een keer door de kiertjes van mijn ogen om me heen te kijken of iedereen wel braaf met de ogen dicht aandachtig luisterde naar opa′s keurig articulerende stem, waarin ik toch inmiddels ook een aantal cliché′s begon te herkennen.
Plotseling schrok iedereen zich wezenloos: een dreun op de tafel en rinkelend serviesgoed als bij een aardbeving! Opa keek met een streng, woedend gezicht naar mij, berispte mij en sprak met stemverheffing een ernstige waarschuwing uit over mijn open ogen, mijn ongehoorzaamheid en gebrek aan eerbied, en dat het slecht met me zou aflopen.
Na wat opa net uit de Bijbel gelezen had, over een toornige God, en ′s morgens ook al over een ″naijverig God″, wist ik ineens zeker: God lijkt op opa als die boos is!
Vandaag hebben 2000 schrijvers hun naam verbonden aan een paginagrote advertentie als protest tegen de domme hetze tegen schrijver Pim Lammers, waarbij doodsbedreigingen de norm lijken te zijn geworden voor alles wat iemand niet zint.
De hetze is gestart op een obscure website, door een lafaard die zijn echte naam niet durft te noemen, en is overgenomen door een even obscure oerconservatieve katholieke groepering, en opruiers als FvD en van Haga.
Omdat Lammers in een verhaal een situatie beschreef zoals dat in het echte leven zou kunnen gebeuren of in dit geval mogelijk gebeurd is. Veel reacties doen vermoeden dat men het verhaal niet eens gelezen heeft, maar reageert op wat tegenwoordig 'hondenfluitjes' wordt genoemd. Het woord pedofilie is een sterke trigger, waarbij de context achter een bloeddoorlopen waas verdwijnt.
Laat me raden: alle namen in de advertentie worden toegevoegd aan de lijst met 'pedofilieactivisten' van de hetzevoerders; we weten inmiddels vrij goed in welke kringen die zich manifesteren. Die hetzevoerders staan wat mij betreft op hetzelfde mentale peil als volwassenen die misbruik maken van de naïviteit van kinderen.
Mijn naam staat niet in de advertentie, maar ik vermoed dat ik tot pedofilieactivist bestempeld zal worden als ik beken dat ik op dit blog dit verhaal geschreven heb.
Klaas was op weg naar een afspraak die hij niet mocht missen. Op fiets, en het was donker en hondeweer. Zijn route voerde hem over een smal, bochtig fietspad door het bos, dat hi goed kende, maar dat hielp in deze omstandigheden maar weinig.
De regen kwam met bakken uit de hemel, het stormde en onweerde.
Hij had haast,maar het was oppassen nu met de scherpe bochten, zo met de regen die in zijn gezicht plensde.
Er was nog een telefoontje gekomen toen hij al met de deurkruk in de hand stond om te vertrekken. Hij had gedacht dat het misschien ging om het afzeggen van de afspraak, maar het was een ander, urgent onderwerp dat niet toeliet om af te raffelen.
Zo snel als hij kon spoedde Klaas zich over het donkere fietspad. In een van de scherpe bochten voelde hij zijn achterwiel even wegglijden, eigenlijk niet zo gek bij deze hoeveelheid water op het gladde asfalt. Gelukkig was zijn verlichting perfect in orde.
Soms gaf het weerlicht zelfs in het bos genoeg licht. Het onweer leek nu wel erg dichtbij te komen. De tijd tussen de flits en het gerommel werd steeds korter.
Hij schrok: tegelijk met de volgende felle donderslag kwam - een tegenligger met grote snelheid de binnenbocht door, hij en de tegenligger maakten beide een noodstop. Ze stonden met de sturen tegen elkaar. Klaas slaakte een knetterende vloek.
De tegenligger leek even naar adem te happen, dan: ″Dat vloeken, daar zal God je voor straffen! Zo′n schandelijke godslastering dient nergens toe!″
Die stem, daaraan herkende hij Hendrik, onder collega′s apostel Hendrik genoemd. Klaas was nu helemaal woest.
″Hendrik, jij bent degene die die vloek veroorzaakt door je roekeloze gedrag! Wat is erger, vloeken of een vloek uitlokken?″
Klaas was nog niet uitgepraat of de bliksem spleet de boom waartegen Hendrik geleund stond, vrijwel tegelijk een knetterende donderslag. Hij voelde zelf een tinteling door zijn hele lijf gaan.
Hendrik lag doodstil op de grond, half onder zijn fiets. Tja, dacht Klaas, altijd was Hendrik er als de kippen bij om mensen te corrigeren als iemand vloekte of ″het geloof″ ter sprake kwam, toch wist hij veel minder van de Bijbel en het christendom dan Klaas zelf, die er mee opgevoed, maar dat ontgroeid was.
Hendrik was gelovig geworden omdat hij anders van zijn schoonmoeder geen verkering mocht hebben met zijn Gerda, die inmiddels haar heil elders had gezocht. Dat had Hendrik alleen maar dweperiger gemaakt leek het wel.
Klaas pakte zijn telefoon, belde 112, en probeerde uit te leggen hoe de hulpdiensten hier ter plaatse moesten komen.
Dit wereldberoemde schilderstuk uit 1432 van de gebroeders van Eyck is weer in het nieuws, en dus weer aan de oppervlakte van mijn herinneringen.
Het is een onderwerp waarin de paden van mijn opvoeding en mijn loopbaan elkaar kruisen: het schilderij is een toonbeeld van de theatrale Rooms-Katholieke interpretatie van het Christendom, terwijl mijn opvoeding zich in sobere protestantse sferen voltrok.
Diep verankerd in het nog aanwezige deel van mijn tere kinderziel gist nog steeds Zondag 30 van de Heidelbergse Catechismus, waar het Gereformeerde Avondmaal als de enig juiste "viering" van de dood van Jezus de verlossing van al onze zonden belooft, terwijl als overeenkomstig ritueel de "paapse mis" wordt gekwalificeerd als "vervloekte afgoderij".
Gelukkig was mijn geest inmiddels flexibel genoeg toen Het Lam Gods via mijn werk op mijn pad kwam. Althans, in de vorm van de existentie van dit schilderij, ik heb het nog nooit in het echt gezien.
Retabel Het Lam Gods, door Hubert en Jan van Eyck
Afbeelding via Wikipedia, Publiek domein
Op 29 december 2019 schreef ik op mijn Facebook-pagina: "De laatste tijd kom ik steeds deze afbeelding tegen op FB. Ik heb het nooit in het echt gezien, maar dit kunstwerk heeft een vaste plaats in mijn geheugen. Begin jaren 1970 heb ik onderdelen mogen maken voor een systeem om het te beveiligen. Het was een project van het bedrijf dat ons in België vertegenwoordigde. Dat systeem zal, gezien de snelle ontwikkelingen in de elektronica, intussen al een aantal keren vervangen zijn, denk ik…"
Het kunstwerk heeft in de ruim een half millenium van zijn bestaan een nogal turbulente geschiedenis ondergaan, met slechte omgevingscondities, censuur (overschildering), diefstal, enzovoorts, maar is nu, door een restauratie die in 2012 begon, voor een groot deel in oorspronkelijke glorie hersteld, en is nu zodanig geplaatst dat het beter tot zijn recht komt. Nog steeds achter pantserglas en streng beveiligd.
In 2020 schreef Trouw een beschouwing over de restauratie: Het echte Lam Gods kijkt ons weer aan, jammer van de armetierige presentatie, toen het teruggeplaatst was in de (oude) beveiligde kooi.
Deze week plaatste de NOS een video over de plaatsing in een nieuwe kooi, beter belicht, beter beveiligd en beter beschermd tegen omgevingsvariabelen: 'Het Lam Gods' na lange restauratie weer te bewonderen in Gentse kathedraal- Na 12 jaar restaureren is het Lam Gods, het 15e-eeuwse meesterwerk van de gebroeders Van Eyck, weer te zien voor publiek. Voor een jaartje dan, want de restauratie is nog niet klaar.
Vandaag werd op Facebook een bericht geplaatst, door een vriendin ("V") uit een vroegere, inmiddels uiteengevallen vriendenkring. Het kernthema van die groep was: poëzie. "V" en ik waren er vanaf het begin bij, Marijke kwam later.
Het bericht was een foto met begeleidende tekst, van "V"'s partner, die blij een boek bekeek dat zojuist was gearriveerd. Een amicale man, waarmee we niet vaak, maar wel prettig contact hadden.
Marijke had na lange tijd weer eens bij haar gelezen, en waardeerde dat bericht met een hartje. Niet lang daarna merkte Marijke dat er een reactie was bij haar, van "V".
Tot Marijke's verbazing bleek daar een woedende emoji aan gekoppeld te zijn, als reactie op een bericht dat ze geplaatst had op 26 mei, 11 dagen en 10 berichten geleden, met o.a. herinneringen aan de verjaardagen van haar ouders.
Laten we dus maar bij Marijke's oorspronkelijke bericht beginnen. Dat was een citaat uit een lang interview in de Varagids met actrice Beppie Melissen, en ze heeft het over zelfrelativering. Wij vonden het heel raak en humoristisch geformuleerd, en daarom maakte Marijke er een bericht van:
Meerdere mensen konden er wel iets mee, 7 duimpjes, 6 lachebekjes en 1 had waarschijnlijk medeleven met de lantaarnpaal. Kort na plaatsing was er al een textuele reactie gekomen van een andere vriendin:
En toen kwam vandaag dus die boze kop er bij. En nog een geschreven reactie: RESPECTLOOS!!!
Marijke vond het woord "respectloos" meer van toepassing op de reactie van "V", en ze had het verwijderd. Terwijl ze een antwoord aan het typen was, merkte ze dat ze geblokkeerd was. De boze emoji was ook weg.
Vanaf onze kennismaking heb ik (en later Marijke ook) intensieve gesprekken gehad met "V". Ik vond dit toch wel raar allemaal, en stuurde haar het volgende bericht:
Een poosje later kwam het antwoord, waaruit ons inziens bleek dat "V" het oorspronkelijke bericht niet goed gelezen heeft. Zat haar nog iets dwars, dat ik in de gesprekken meer wist van de Bijbel en de kerk dan zij, er van kindsaf mee opgegroeid zijnde? En zou er nog een portie merkwaardige jaloezie mee kunnen spelen, want als Marijke hen in de winkel tegenkomt, gaat "V"s partner vaak even het gesprek aan, terwijl "V" haar niet meer dan een knikje waard acht - na alle vriendschappelijke contacten en ondersteuning:
Nou ja zeg, Marijke krijgt van haar ook heel weinig reacties! Terwijl ik een reactie begon te typen, viel de nieuwe tekst op mijn scherm ineens weg, en verscheen onder "V"s reactie, dat "deze persoon niet beschikbaar was op Messenger".
Tja, wat je met dwepend fanatisme, jaloezie en niet goed lezen kapot kunt maken...
Bijvoorbeeld (zelf)relativering en gevoel voor humor.
Gewoonlijk plaats ik mijn bijdrage in deze rubriek om middernacht van vrijdag op zaterdag. Ik doe mijn "research" dan op vrijdag, of Ik ben er al eerder in gedachten mee bezig. Deze week was ik intensief bezig met een ander verhaal.
En gisteren, vrijdag, waren we naar de begrafenis van mijn tante Riet, de laatste van de vorige generatie, waar ik vorige week mijn blog aan wijdde. Lees daar ook de reactie van haar zoon, mijn "domineef".
Het was een lange dag, 10:00 vertrek en 21:00 weer thuis, 215 km heen en 215 km terug.
Een intense dag met het afscheid, en het weerzien met veel neven en nichten: ik heb opgezocht dat mijn grootouders 42 kleinkinderen hadden. Ook die zijn er niet allemaal meer, of waren niet in staat om er bij te zijn - ook gespreksstof nu wij de oudste generatie zijn.
Gezien haar gezegende leeftijd van 96 jaren, nog druk sociaal leven en aan haar en haar man ontsproten familie (inclusief aanhang) van 54 personen, waren er veel mensen om haar de laatste eer te bewijzen.
Ik veroorloof mij hier even een grapje, gebaseerd op mijn eigen waarneming. Zes dragers droegen heel plechtig de kist op hun schouders de kerk binnen, de langste dragers achteraan. Op de kist lag een volumineus bloemstuk, dat bij het passeren een lamp, een soort mini-kroonluchter raakte, die daarna nog een poos bleef schommelen. Wat zou tante Riet daarvan gezegd hebben? Ik denk dat ze de heren gemaand zou hebben de volgende keer iets beter op te letten...
De rouwkaart noemde het: een "dankdienst voor haar dapper en bewogen leven".
Het was een bijzondere kerkdienst, waaruit bleek dat tante Riet, geheel in haar eigenheid, al veel had afgesproken over haar uitvaart, ook al kwam het moment op korte termijn nadat ze nog geheel zelfstandig was: tot zelf haar boodschappen doen en fitnessen toe.
Kleinkinderen staken kaarsen aan bij de kist. Enkele van de kinderen en kleinkinderen spreken liefdevolle woorden.
De ene zoon las de gekozen Bijbeltekst, de andere een verhaal dat voortkwam, zoals hij zei, uit een wereld van dromen en gedachten met het beeld van een engel, die leidde naar het Ave Maria van Schubert, prachtig gespeeld door de op dat mooie orgel van de Dorpskerk in Berkel en Rodenrijs.
Daarvan heb ik geen opname, het heet formeel: Ellens Gesang III (nl) uit „Hymne an die Jungfrau" (D 839, Op. 52 Nr. 6), ik koos de uitvoering gespeeld door Alexander Jörk op het Kreutzbach-Jehmlich orgel in de Johanniskirche in Gera (Thüringen, Duitsland).
Alexander Jörk (Orgel) - Ave Maria (Franz Schubert):
De dominee kon putten uit haar eigen gesprekken met tante Riet, en daaruit kwam ook humor voort, en lachjes van herkenning bij vrijwel de hele kerk.
Eén van de onderwerpen was het sturen van kaarten bij verjaardagen en dergelijke naar heel veel familieleden en kennissen. Wij hebben er ook vele ontvangen. Kenmerk van die blijkne van belangstelling was, dat die kaarten "tot de laatste bruikbare vierkante centimeter" waren volgeschreven in haar mooie handschrift.
Tante Riet hield van zingen. Ik ken haar zangstem niet, maar ze had een duidelijke, aangename spraakstem. Daarom kies ik ter afsluiting een song met passende titel, gezongen door een stem waarvan ik nog altijd onder de indruk ben: Mariska Veres.
Shocking Blue - Send Me A Postcard:
Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Melody.
Afleveringen t/m ZOZ347 vind je bij Trees, en de afleveringen t/m ZOZ260 vind je bij de oorspronkelijke initiatiefneemster Marja.
Ik heb al wel vaak foto's gezien van voor Helloween opgetutte personen, maar me verder nooit in het verschijnsel verdiept. Het schijnt dezer dagen te spelen, maar ik ben zelf nog geen enge figuren tegengekomen, behalve die het in gewone outfit ook al zijn.
Al veel langer dan mensenheugenis spelen enge figuren een rol in het menselijk bestaan en denken. Soms door optisch bedrog in een unheimische situatie, soms door deskundig vertelde spookverhalen. En soms blijven narigheden uit het verleden in je brein rondspoken; misschien ben je zelf voor iemand anders zo'n spook.
Ik las gisteren bij Omroep Zeeland: "De opkomst van de Halloweenfeesten zorgt voor onrust bij de Christengemeente in Zierikzee. De christenen zien de hand van de duivel in het feest dat in toenemende mate in Zeeland wordt gehouden."
Wel bijzonder, want ik had altijd begrepen dat Helloween een christelijke oorsprong had, en dat wordt bevestigd als ik het opzoek op Wikipedia. Het wordt vooral gevierd in Ierland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada.
De jaarlijkse Greenwich Village Halloween Parade in Manhattan
is 's werelds grootste Halloween-parade. (foto:Wikipedia)
Wikipedia: "De naam 'Halloween' is afgeleid van Hallow-e'en, oftewel All Hallows Eve (Allerheiligenavond), de avond vóór Allerheiligen, 1 november."
Voor de Kelten was het dan oudjaarsdag, oftewel Samhain, een moment waarop de doden van het afgelopen jaar gedacht werden terug te komen om zich te "reïncarneren" in een levend lichaam.
Je zou kunnen zeggen een "heidens" feest dat bij de kerstening vervangen werd door een christelijk feest, zoals vaker gebeurde. In dit geval door All Saints' Day ofwel Allerheiligen, dat wel in Rooms-Katholieke en Anglicaanse kringen wordt gevierd, niet in protestantse, voorzover ik weet.
Misschien dat daar ook de schoen wringt: de boze christenen blijken te behoren tot het genootschap de Christengemeente Zierikzee, die ons uitnodigt om ons aan te sluiten bij "de levende steen". En die gemeente is dan weer onderdeel van de Pinksterbeweging. Het begrip "levende steen" vond ik intrigerend, daar zijn zoekmachines voor.
Wikipedia: Levende steen(of palingbrood) (Einhornia crustulenta) is een mosdiertjessoort uit de familie van de Electridae. De wetenschappelijke naam van de soort is voor het eerst geldig gepubliceerd in 1766 door Pallas. Meer niet, maar het blijkt dus echt te bestaan.
Palingbrood - dat roept bij mij meteen een associatie op met Lou de Palingboer, die vanuit een streng gereformeerde achtergrond, via een baptistische evangelist en de lokale pinkstergemeente, uiteindelijk zijn eigen religieuze beweging oprichtte. Hij had zichzelf onsterfelijk verklaard - zijn toch al niet zo grote schare volgelingen lijkt na zijn dood in 1968 uiteindelijk verdwenen te zijn.
Allerheiligen schijnt te zijn bedacht om alle heiligen te eren, die geen eigen naamdag meer konden krijgen omdat er meer heiligen benoemd zijn dan een jaar dagen heeft. (Zoals me ooit verteld is dat er in Frankrijk meer kaassoorten, en in Nederland meer religieuze stromingen zijn dan dagen in het jaar.)
Zo is dus een heidens feest vervangen door verering van christelijke heiligen, en er zijn dan weer christelijke mensen hellig over de vorm die het vervolgens gekregen heeft. "Hellig" is een Nedersaksisch woord, dat zoveel betekent als "kwaad". Aan associaties geen gebrek!
Ik raak even verzeild bij Helligen Hendrik, gespeeld door de Twentse cabaretier Bert Eeftink (ik vind 'm hier nog erg rustig). Ter illustratie, het is geen muziek. Kan nu toch wel, Melody…?
Helligen Hendrik - rookverbod:
In de Engelstalige Wikipedia lees ik (veel uitgebreider) over Halloween, b.v. onder Christian influence een paar fragmenten, vertaald:
Over de gewoonte om kostuums te dragen, schreef christelijke predikant Prince Sorie Conteh: "Er werd traditioneel geloofd dat de zielen van de overledenen over de aarde dwaalden tot Allerheiligen, en Allerheiligenavond bood de doden een laatste kans om wraak te nemen op hun vijanden voordat ze naar de volgende wereld verhuisden. Om te voorkomen dat ze worden herkend door een ziel die mogelijk naar wraak zoekt, zouden mensen maskers of kostuums dragen om hun identiteit te verhullen ".
en:
Veel christenen op het vasteland van Europa, vooral in Frankrijk, geloofden "dat eenmaal per jaar, op Hallowe'en, de doden van de kerkhoven opstonden voor één wild, afschuwelijk carnaval" bekend als de dance macabre (dodendans), dat vaak is afgebeeld in kerkdecoraties. Christopher Allmand en Rosamond McKitterick schrijven in The New Cambridge Medieval History dat "christenen ontroerd waren door de aanblik van het kind Jezus dat op de knie van zijn moeder speelde; hun harten werden geraakt door de Pietà; en beschermheiligen stelden hen gerust door hun aanwezigheid. Maar de Danse Macabre spoorde hen intussen voortdurend aan, het einde van alle aardse dingen niet te vergeten." De Danse Macabre werd opgevoerd in dorpswedstrijden en in maskerades aan het hof, met mensen "verkleed als lijken uit verschillende lagen van de samenleving", en is misschien de oorsprong geweest van hedendaagse Halloween-verkleedpartijen.
Deze gebruiken werden aangevallen tijdens de Reformatie, omdat sommige protestanten het vagevuur verwierpen als een "pauselijke" doctrine die niet verenigbaar was met hun idee van predestinatie, de door God bepaalde voorbestemming van alles.
Nou ja, dit is eigenlijk een versimpelde samenvatting van veel theologisch geëvaluoer (eh… zelfgebakken woord).
Nou, van die Danse macabre is een symphonisch gedicht (klik de link voor NL tekst) gemaakt door Camille Saint-Saëns. Dat stuk ging in premiere in 1875 als orkestwerk.
Ik vond een videoclip (gemaakt door See me fly productions) met muziek uitgevoerd door het Orchestre de Paris o.l.v. Daniel Barenboim met violist Luben Yordanoff.
Luben Yordanoff, Orchestre de Paris, Daniel Barenboim - Danse Macabre 2010 ( Saint-Saëns ):
Van een andere orde zijn twee bands, die hun naam hebben afgeleid van dit gebeuren, de ene uit Duitsland, Helloween, de andere, met één letter verschil, uit Amerika, Halloween. Beide behoren tot de "Metal"-sferen. Van die met de "a" kon ik niet zo gauw een geschikte clip vinden.
Helloween - Future World:
Ik plaatste hierboven een foto van de Halloween Parade in Greenwich Village. Iemand die daar bekend was, zeker in zijn Velvet Underground
periode, is Lou Reed. Hij zingt ook over de Parade.
Lou Reed - Halloween Parade:
Allerheiligen, All Saints' Day… Ach, dan is dit misschien wel een mooie afsluiter, die kwam toevallig op mijn pad, en sommige mensen vinden dat "toeval niet bestaat". Welwaar, het is een woord! Ik had nog nooit van Billy Raffoul gehoord, nu wel. Met link naar de songtekst.
Billy Raffoul - I'm Not A Saint (Acoustic) Live:
Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Melody.
Afleveringen t/m ZOZ347 vind je bij Trees, en de afleveringen t/m ZOZ260 vind je bij de oorspronkelijke initiatiefneemster Marja.
De laatste weken heb ik weer de kans gehad langs onze grote rivieren te fietsen. Heerlijk over de dijken, waarbij je de ene kant uitkijkt over het land en aan de andere kant over het water, de schepen en de overkant.
Dan zie je ook de bochten in de rivieren, en uit mijn herinnering kwam een zin naar boven: "Begraaf mijn hart bij de bocht van de rivier". Dat inspireerde me tot een intensieve zoektocht waarvan ik veel leerde.
Melancholie, die te maken zal hebben met de actualiteit die ons toekomt waaien vanuit Amerika: de niet aflatende schietpartijen, waarbij haatgevoelens tegenover bevolkingsgroepen een rol spelen. Een president die die haat lijkt aan te wakkeren door immigranten weg te zetten als criminelen, drugsdealers en verkrachters.
Een president die, toegejuichd door zijn bijbelvaste aanhangers, roept dat hij zal bidden voor de slachtoffers van de schietpartijen, en dat de oorzaak ligt bij geesteszieke personen, maar één van de eerste dingen die hij deed als president, was het terugdraaien van een wet die het voor geesteszieke personen moeilijker maakte om wapens te kopen: Trump ended rule to block mentally ill from getting guns.
Die president is zelf een immigrantenkind, van zijn ouders en grootouders is zijn vader de enige die in Amerika geboren is. Twee van zijn drie echtgenotes zijn buiten Amerika geboren.
"Begraaf mijn hart bij de bocht van de rivier" is de titel van een boek, vertaling van Bury My Heart at Wounded Knee van de historicus Dee Brown (nl), (niet te verwarren met thrillerschrijver Dan Brown)! Dat boek beschrijft de geschiedenis van de oorspronkelijke bevolking van Amerika, de indianen, of Native Americans, onderscheiden in 570 stammen, waarvan de helft in Indianenreservaten (nl) leeft.
Brown vertelt eerst de geschiedenis vanaf de ontdekking van Amerika in 1492 tot de Indiaanse onrust die begon in 1860. Hij benadrukt het aanvankelijk vreedzame gedrag van indianen ten opzichte van Europeanen, vooral gezien hun kennelijk gebrek aan weerstand tegen vroege koloniale inspanningen bij Europeanisering. Zo was bij de Indianen grondbezit een onbekend verschijnsel - de grond was gezamenlijk eigendom.
De bevolking werd steeds verder teruggedrongen in reservaten, meestal slechte grond en met te weinig ruimte voor hun eigen leefwijze. Ook waren de mensen niet bestand tegen geïmporteerde ziekten.
Het handelen van de regering wordt afgeschilderd als een voortdurende poging om de cultuur, religie en manier van leven van inheemse Amerikaanse volkeren te vernietigen. Zo kwam er een wet, de Indian Removal Act (nl), gedwongen verhuizingen van indianen en jarenlange oorlogvoering tegen de Indianen (nl) door de federale overheid van de Verenigde Staten.
In die sfeer kreeg een Indiaans spiritueel leider, Wovoka (nl), een hoopvol visioen. Hij was ook bekend als Jack Wilson, doordat hij vanaf zijn veertiende was opgevoed door een blank, christelijk gezin, nadat zijn vader was overleden.
Volgens dat profetische visioen, tijdens een zonsverduistering, zouden de geesten van de doden van zijn stam zich weer mengen met de levenden. De blanke heerschappij zou eindigen en die zouden verdwijnen van hun land. Daartoe moesten de Indianen een rechtschapen leven leiden, en moesten Indiaanse rituelen worden uitgevoerd, waaronder de traditionele Ghost Dance (nl).
De band Redbone (nl) met Indiaanse en Cajun achtergrond noemde een album Wovoka; dit is de titelsong.
Redbone - Wovoka:
De Ghost Dance verspreidde zich snel onder de indianenstammen, in diverse varianten.
Dit fenomeen werd door de autoriteiten opgevat als bedreigend. Waar Wovoka vooral vreedzaamheid voorstond, waren andere leiders gefrustreerd door de kolonisten en de overheid, die zich niet aan de verdragen hielden. Ook meenden ze onkwetsbaarheid te kunnen ontlenen aan de Ghost Dance.
The Ghost Dance of 1889–1891 by the Oglala Lakota at Pine Ridge.
Illustration by western artist Frederic Remington, 1890. (Wikipedia)
De Ghost Dance is terug te vinden in de muziek. De moeder van Robbie Robertson (nl), bekend van The Band (nl), was een Mohawk (nl). Hij schreef zijn eigen Ghost Dance song.
Crow has brought the message
to the children of the sun
for the return of the buffalo
and for a better day to come
You can kill my body
You can damn my soul
for not believing in your god
and some world down below
You don't stand a chance
against my prayers
You don't stand a chance
against my love
They outlawed the Ghost Dance
but we shall live again,
we shall live again
My sister above
She has red paint
She died at Wounded Knee
like a later day saint
You got the big drum in the distance
blackbird in the sky
That's the sound that you hear
when the buffalo cry
You don't stand a chance
against my prayers
You don't stand a chance
against my love
They outlawed the Ghost Dance
but we shall live again,
we shall live again
Crazy Horse was a mystic
He knew the secret of the trance
And Sitting Bull the great apostle
of the Ghost Dance
Come on Comanche
Come on Blackfoot
Come on Shoshone
Come on Cheyenne
We shall live again
Come on Arapaho
Come on Cherokee
Come on Paiute
Come on Sioux
De ouderen onder ons kennen Redbone van de Europese hit We Were All Wounded at Wounded Knee. In Amerika wilden veel radiostations het niet draaien, omdat het een inktzwarte bladzij uit de Amerikaanse geschiedenis vertegenwoordigde: de massamoord bij Wounded Knee (nl). De doorlopende reeks confrontaties tussen kolonisten en het leger en de indianen mondde uit in een bloedbad toen de cavalerie de indianen wilde ontwapenen. De nauwelijks bewapende indianen werden beschoten met geweren en kanonnen. Er vielen enkele honderden slachtoffers onder de indianen, meest vrouwen en kinderen.
Redbone - We Were All Wounded at Wounded Knee:
Bury My Heart at Wounded Knee werd voor het eerst gepubliceerd in 1970, in een tijd van toenemend Amerikaans Indiaans activisme, en in 17 talen vertaald.
Kort daarvoor was de American Indian Movement (nl) opgericht.
De titel is ontleend aan de laatste zin van een gedicht uit 1927 getiteld American Names van Stephen Vincent Benét (nl). Het volledige citaat staat voorin Brown's boek:
I shall not be there. I shall rise and pass.
Bury my heart at Wounded Knee
Ik zal er niet zijn. Ik zal opstaan en voorbijgaan.
Begraaf mijn hart bij Wounded Knee.
Hoewel het gedicht van Benet niet over de benarde situatie van de indianen gaat, was Wounded Knee de locatie van de laatste grote confrontatie tussen het Amerikaanse leger en de indianen.
Het is ook de omgeving waar de ouders van opperhoofd Crazy Horse (nl) zijn hart en sommige van zijn beenderen begroeven nadat hij gedood werd in 1877.
Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Melody.
Afleveringen t/m ZOZ347 vind je bij Trees, en de afleveringen t/m ZOZ260 vind je bij de oorspronkelijke initiatiefneemster Marja.
Ieder denkend mens, in elke cultuur, vraagt zich wel eens af waar de mens vandaan komt, hoe de mensheid is ontstaan, en hoe het allemaal zo gekomen is tot de wereld van nu.
De een verdiept zich er meer in dan de ander. De een houdt zich vast aan wat er in vroeger tijden over is gezegd en vastgelegd en beredeneert het van daar uit, de ander hecht veel belang aan nieuw verworven wetenschappelijke kennis.
Ik ben opgevoed met het christendom, dus de Bijbel. Over de datering van Genesis, het Bijbelse scheppingsverhaal, en het ontstaan, lees ik op Lucepedia:
Over de datering van het boek Genesis bestaat nog geen consensus. Exegeten zijn het er nog niet over eens of het geschrift een samenvoeging van oudere fragmenten is, een document dat doorheen de eeuwen aangepast en uitgebreid is, of een enkel geschrift van een enkele auteur die verscheidene mondelinge tradities bij elkaar probeert te brengen. Mogelijke dateringen lopen uiteen van de twaalfde tot vijfde eeuw voor Christus.
Adam en Eva eten van de boom van de kennis van goed en kwaad, Lucas Cranach de Oude (Wikipedia)
Doorheen de Bijbel staan teksten die de ondergeschiktheid van de vrouw aan de man benadrukken. Dat begint eigenlijk al in het scheppingsverhaal in het eerste Bijbelboek, Genesis.
Volgens hedendaags theologisch inzicht is aannemelijk dat de volgorde van de hoofdstukken 1 en 2 is verwisseld.
Ik citeer uit de Statenvertaling, waar God eerst de man boetseert, en vervolgens de vrouw "kloont" uit een rib van die man:
Genesis 2:7
7 En de HEERE God had den mens geformeerd uit het stof der aarde, en in zijn neusgaten geblazen den adem des levens; alzo werd de mens tot een levende ziel.
Genesis 2:18, 20-23
18 Ook had de HEERE God gesproken: Het is niet goed, dat de mens alleen zij; Ik zal hem een hulpe maken, die als tegen hem over zij.
[...]
20 Zo had Adam genoemd de namen van al het vee, en van het gevogelte des hemels, en van al het gedierte des velds; maar voor den mens vond hij geen hulpe, die als tegen hem over ware.
21 Toen deed de HEERE God een diepen slaap op Adam vallen, en hij sliep; en Hij nam een van zijn ribben, en sloot derzelver plaats toe met vlees.
22 En de HEERE God bouwde de ribbe, die Hij van Adam genomen had, tot een vrouw, en Hij bracht haar tot Adam.
23 Toen zeide Adam: Deze is ditmaal been van mijn benen, en vlees van mijn vlees! Men zal haar Manninne heten, omdat zij uit den man genomen is.
Heden ten dage staat de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen (niet de gelijkheid, dan zouden alle mensen toch homosexueeel zijn…?) in het brandpunt van de discussie.
Maar Eva dan, die geschapen zou zijn uit een rib van Adam, en later de zondeval veroorzaakte door, op aandringen van de slang, te eten van "de boom der kennis des goeds en des kwaads", en Adam daarin meesleepte?
Overigens: waar moet ik bij Adam, de oervader, het erfelijke litteken zoeken van de weggenomen rib?
Vorige week beleefde ik een verwonderingsmoment. Tijdens een fietstocht maakte ik een noodzakelijke stopt. Ik dronk wat en ik at wat, en keek om me heen. Toen zag ik hoe de natuur een litteken maakt als er een tak verwijderd wordt. Sindsdien twijfel ik aan het verhaal van die rib, die zou zijn weggenomen uit het lijf van de eerste man...
De klokkenluider trok flink aan het touw, waarvan de knoop aan het eind wel de kop van een slang leek. Het gebeier van de grote klok deed de omgeving schudden. De appel viel niet ver van de kerktoren. Eva ving hem op, nam een hap en gaf hem door aan Adam. Toen die ook een hap nam kraaide de torenhaan driemaal.
Een warrig ZKV dat door het warme douchewater mijn hoofd binnenstroomde, nadat ik las:
De archeologische stad Babylon in Irak heeft de status van werelderfgoed gekregen van de VN-organisatie Unesco. De stad, die onder de naam Babel voorkomt in de Bijbel als goddeloze stad, werd al genoemd op een kleitablet uit de 23ste eeuw voor Christus. […] Babylon, ooit de grootste stad van de wereld, was het middelpunt van verschillende beschavingen.
Tja, de mens wordt goddeloos geboren, en veel ouders nemen kordaat de paplepel ter hand om die leemte in te vullen met een god naar keuze, gewoonlijk een plaatselijk gangbare.
Logisch doordravend, bedacht ik, dat goddeloosheid nu blijkbaar officieel is toegevoegd aan het Werelderfgoed.
Nee, ik bedoel niet de pianospelende mr. dr. Thierry Henri Philippe Baudet, die, ofschoon zelf niet bepaald van "vreemde smetten vrij", alsmede afkomstig uit een wirwar van elitaire stambomen, ons - dwaze en dolende Nederlanders - wel even zou verlossen van het door hemzelf bedachte "partijkartel" en de bijbehorende "elite", benevens van de instroom van immigranten die onze cultuur "homeopatisch verdunnen".
Laten we hopen dat hij zijn piano (pardon: vleugel!) minder mishandelt dan de werkelijkheid en de klassieke composities minder verdraait dan de feiten!
Ik bedoel de op 6 juni overleden pianist Dr. John (nl), geboren als Malcolm John Rebennack Jr., kortweg Mac Rebennack, en o.a. ook bekend als Dr. John, The Night Tripper. Hij stierf op 77-jarige leeftijd aan een hartaanval.
Wellicht heb je hem horen spelen zonder het te weten, want hij is veelvuldig actief geweest als sessiemuzikant, zoals met Sonny & Cher, Canned Heat, Van Morrison, Christina Aguilera, B.B.King, en The Rolling Stones, om een paar bekende namen te noemen. Hij was lid van het los-vaste collectief van studiomuzikanten The Wrecking Crew, dat aan de basis stond van duizenden opnamen voor legio meer of minder bekende artiesten.
Dr. John kwam uit New Orleans (nl) en putte veel inspiratie uit de smeltkroes van culturen en muziekstijlen daar. Behalve de Europese immigranten, waaronder Franstaligen, en de oorspronkelijke bevolking, waren er de uit Afrika ontvoerde slaven. Dat leidde tot Afro-Amerikaanse religies (nl), vaak onterecht samengevat als Voodoo-cultuur. Dr. John liet zich er door inspireren.
Hij begon als gitarist, maar een kogel die voor iemand anders bestemd was beschadigde zijn hand. Hij koos toen voor de piano. Dr. John heeft het nooit tot supersterrenstatus weten te schoppen, maar wel veel onderscheidingen gekregen, zoals zes Grammy Awards (nl) en een eredoctoraat. In 2011 werd hij opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame (nl).
Uit het eigen oeuvre van deze ietwat excentrieke cultheld zijn een aantal opnamen tot hier doorgedrongen. Hij trad een aantal keren op in Nederland, waaronder op het eerste grote Nederlandse popfestival in Kralingen, 1970.
Wellicht herken je iets als je het hoort. Bijvoorbeeld de swingende muziek en het karakteristieke stemgeluid. Of als je de tekst kent of kunt verstaan, de zelfspot die hem niet geheel vreemd is.
Ach, ik begin met een instrumentale ode aan de originele Boogie Woogie Twins,
Albert Ammons en Pete Johnson uit de film Boogie Woogie Dream uit 1944. Voor de liefhebbers een link naar het origineel: Albert Ammons & Pete Johnson - Boogie Woogie Twins.
Dr. John speelt, na een introductie in stijl, samen met pianist, zanger, componist en bandleider, Jools Holland (nl), die menigeen beter zal kennen als presentator van BBC-muziekprogramma's.
Doctor John & Jools Holland - Boogie Woogie Twins:
Tot slot de song die het stevigst in mijn geheugen zit: Iko Iko. Die is niet geschreven door Dr. John, maar is een traditional geworden bij Mardi Grass in New Orleans. Niet Rooms opgevoed, kostte het me wat tijd om verschillen en overeenkomsten uit te zoeken met Carnaval zoals dat hier gevierd wordt.
Deze site hielp me daarbij. Mardi Grass is de laatste dag van Carnaval, hier te lande Vastenavond genoemd (blijkbaar heet het dan de hele dag avond te zijn).
In New Orleans worden blijkbaar optochten gehouden, met in ceremoniële uitdossing gestoken "stammen" Mardi Grass Indians, gebaseerd op Native Americans. De kreten die over en weer bij zo'n ontmoeting geroepen worden, zouden de oorsprong zijn van deze song, die zijn eerste versie vond in 1953 onder een andere titel. Een "nieuwe" versie verscheen in 1965 met als titel "Iko Iko", met juridisch geharrewar tengevolge, dat min of meer gesust werd. Later nam Dr. John de song op zijn repertoire.
Ik vond twee versies waartussen ik het heel moeilijk kiezen vond, dus ik plaats ze allebei. De eerste swingt heerlijk, net als de tweede, maar de muziek begint na een hilarische introductie, die ook nog wordt geacht enige toelichting te verstrekken. Deze opname zou komen uit The Super Session "Night Music" TV show 1988-1990.
Dr.John (with Sunday Night Band) - Iko Iko:
De tweede versie vind ik tonenswaardig om twee redenen: 1) Dr. John wordt aangekondigd door Ringo Starr, die meespeelt in de band met verder illustere namen als Levon Helm, Joe Walsh, Rick Danko, Clarence Clemens en Nils Lofgrin; en 2) Dr. John is hier uitbundig gekleed op de manier zoals het bij Mardi Grass in New Orleans hoort!
Dr John- Iko Iko:
Dank voor je muziek, Mac Rebennack alias Dr. John! R.I.P.
Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Trees. Afleveringen t/m ZOZ260 vind je bij Marja.
Op 29 april melde het Dagblad van het Noorden dat volgens de fact-checkers van The Washington Post president Trump de grens van 10.000 onjuiste of misleidende uitspraken gepasseerd was. Hij had 601 dagen nodig gehad voor de eerste 5000, een gemiddelde van 8 leugens of halve waarheden per etmaal. Voor de volgende 5000 had hij slechts 226 dagen nodig, ruim 22 per dag. Hij zag onder andere kans om in een interview van drie kwartier 45 keer iets te zeggen dat niet klopte: één "alternatief feit" per minuut dus. Waar zou de teller nu staan?
Mijn tekst & melodiegeheugen duwde iets naar voren toen ik dat las. De tekst bevat veel toepasselijke elementen, maar het was vooral het refrein! De band ontstaat in de 60-er jaren in Amsterdam en heet The Outsiders onder aanvoering van Wally Tax. Hier een opname uit het programma Countdown - back to the sixties.
The Outsiders - Lying All The Time:
Dezer dagen gaan we nog iets verder terug dan de "sixties", vandaag is het 4 mei, Dodenherdenking. Mijn aandacht gaat naar al het leed dat toen is aangericht en dat zich voor mij concentreert op iemand die niet rechtstreeks aan oorlogsgeweld is overleden: oom Bertus, broer van mijn moeder. Ze kwamen uit een gezin met 10 kinderen, die nu allemaal overleden zijn. Van mijn generatie neven en nichten ben ik waarschijnlijk de enige aan wie hij een brief (mede-) geadresseerd heeft.
Emmen werd bevrijd op 10 april 1945, hij overleed op 5 augustus 1945. Ik had ooit gehoord dat hij besmet was met TBC tijdens het verplaatsen van onderduikers, maar ik kreeg van een neef nog een paar brieven van oom Bertus te zien die hij naar een andere broer had gestuurd. Daaruit bleek dat hij verpleegd is geweest in het "Zusterhuis" in Amsterdamscheveld, nu Weiteveen genoemd, als gevolg van ernstige mishandeling door de Landwacht in Stadskanaal.
Ik heb me wel eens afgevraagd wie er soms bloemstukjes en dergelijke op zijn graf plaatste, maar ik denk dat het zijn toenmalige verloofde geweest zal zijn. Ik heb haar vrijwel zeker na wat zoekwerk opgespoord, zij het dat zij inmiddels ook overleden is, en begraven in Brabant. Een broer van haar woonde nog in deze omgeving, dus had ze een aanleiding om hier te komen.
Ik heb al vaker over oom Bertus geschreven op dit blog, dat ga ik niet herhalen. Ik heb gisteren de informatie die ik over hem verzameld had, aan het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen, OVCG gezonden, waar ook het archief met correspondentie van mijn vader naartoe is gegaan. Er is informatie bij over verraad, arrestatie en mishandeling van twee ooms, Bertus en Flip, in oorlogstijd.
Zo was ik even weer intensief bezig met de Dodenherdenking en de Bevrijding van ons land, terwijl het overal in de wereld rommelt en onrustig is.
Ik ga nu ook even terug in de tijd op een andere manier: ik kom alleen nog in een kerk voor bezichtiging of familieaangelegenheden. Ik herinner me de heftige gesprekken tijdens familiebijeenkomsten tussen verschillende smaken gereformeerd, waarin vooral hiervoor genoemde oom Flip een buitenbeentje was. Daarom nu een video met een kerkorgel en samenzang in Stadskanaal, waar oom Flip en oom Bertus woonden en opgepakt werden door Landwachters - een lied over vrede. In de Evangelische Liedbundel staat het als nr. 270.
Het is samenzang in de Hervormde Oosterkadekerk te Stadskanaal. De organist is Dennis Wubs, die we in een eerder blog rock 'n roll hoorden spelen op een kerkorgel. Hij schrijft: Organist Dennis Wubs plaatst op zijn kanaal video's van samenzang die live zijn opgenomen in reguliere kerkdiensten. Hij bespeelt hierbij voornamelijk op historische orgels uit de provincie Groningen .
Ga nu heen in vrede
Ga nu heen in vrede, ga en maak het waar.
Wat wij hier beleden samen met elkaar.
Aan uw daag’lijks leven, uw gezin, uw werk.
Wilt u daaraan geven, daar bent u Gods kerk.
Ga nu heen in vrede, ga en maak het waar.
Ga nu heen in vrede, ga en maak het waar,
wat wij hier beleden samen met elkaar.
Neem van hieruit vrede, vrede mee naar huis,
dan is vanaf heden Christus bij u thuis.
Ga nu heen in vrede, ga en maak het waar.
Oosterkadekerk Stadskanaal - Ga nu heen in vrede:
Laten we trots en zuinig zijn op onze vrede en vrijheid, die zijn niet vanzelf gekomen...
Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Trees. Afleveringen t/m ZOZ260 vind je bij Marja.
