Schaatsen en schaatsen

Als er ijs begint te ontstaan op sloten, kanalen, meertjes en plassen verandert de sfeer in het land. Er ontstaat een tweedeling in het volk: het ene deel wil liefst dat het direct hard gaat dooien, het andere wil zo snel en lang mogelijk ijspret beleven. Om nog maar te zwijgen van zo'n voorbarige Elfsteden-hype als vorige winter.

Ik ben nooit een groot schaatser geweest en zal het ook nooit worden. Ik heb van jongsafaan zwakke enkels gehad, en ondanks vele uren oefeningen op het tuinpad is het niet veel beter geworden. Wel heb ik altijd schaatsen gehad en als het ijs sterk genoeg was, heb ik me toch vaak op het ijs vermaakt.

Als knulletje van een jaar of 12 á 13 heb ik wel een keer met een even oude neef, die veel sportiever was dan ik, een toertocht geschaatst van zo'n 30 kilometer. Het was een barre tocht, van Westenesch via Schoonoord naar Orvelte (en terug) over het Oranjekanaal.
Het zwaarste aan die tocht was dat er, op sommige stukken kanaal, zand op het ijs gewaaid was, zodat het daar meer op klunen dan op schaatsen leek. En de schaatsen werden stomp...

Ik gebruikte toen de schaatsen van mijn vader, houtjes of Friese doorlopers genoemd. Die schaatsen had mijn moeder na zijn overlijden bewaard.

Zo'n 40 jaar later, toen ik meer met sport bezig was (hardlopen en fietsen), heb ik in mijn enthousiasme toch nog een paar lage noren gekocht (nee, er waren nog geen klapschaatsen). Toen bleek het ook een misverstand dat mijn enkels het wel moeilijker zouden krijgen dan op de lage houtjes: omdat bij noren de schoen vastzit op een metalen plaat, is de verbinding tussen voet en schaats veel stabieler.

Op mijn noren heb ik ook ooit een tocht van 30 kilometer geschaatst. Op de afdeling waar ik werkte klonk op een mooie wintermorgen de kreet: "Wie gaat er mee vanmiddag naar het Zuidlaardermeer? Ze hebben er een toertocht!" Dat leverde twee auto's vol deelnemers op. De andere enthousiastelingen waren allemaal betere schaatsers dan ik, en we spraken af dat ieder zijn eigen tempo zou kiezen. In de tijd dat de anderen 5 of 6 rondjes reden, deed ik er 3, maar ik heb er zeker net zoveel van genoten als de anderen.

Ik heb vandaag de noren maar uit het vet gehaald en geslepen. Dat zelfslijpen kan met noren gemakkelijker dan met houtjes, die veel dikkere ijzers hebben: die moeten schuin geslepen worden. Noren worden vlak geslepen. Nou ja, met een bepaalde ronding in de lengte, die dan weer af en toe bijgewerkt moet worden door een specialist.

Bij mijn noren bewaar ik ook altijd nog de schaatsen van mijn vader. In de ene heeft hij een "R" gekerfd, om gemakkelijker de rechterschaats te herkennen. In de ijzers staat de naam gestempeld van de leverancier: J. Noorman, Den Ham.

Ik meen me te herinneren, dat deze Noorman ook timmermansgereedschappen leverde, zoals beitels en schaven. Dat sluit dan weer helemaal aan bij het beroep van mijn vader.

Zou die firma nog bestaan? Op internet vond ik alleen verwijzingen naar het verleden. Zoals dat er in de collectie van het Fries Scheepvaartmuseum "Een half paar schaatsen van het merk J. Noorman, Den Ham" aanwezig is, en: "Het hakleer ontbreekt."
Dan is dit onderdeel van mijn collectie dus completer: een heel paar schaatsen met hakleer en leren veters!
Ook wordt vermeld dat Noorman zijn schaatsen bij diverse schaatsenmakers liet maken en voorzien van zijn eigen merk.

Mijn vader was de oudste van 4 broers, als kinderen op de foto "een trappetje". Op de andere foto is mijn vader de middelste, blijkbaar tijdens verlof in zijn militaire diensttijd (1936-1937) of tijdens de mobilisatie van 1939-1940. De ronde "knop" voorop zijn linkerschaats is nog net te zien.