170617 - ZOZ - Van aardappels en kunst

Wie mee wil doen met (of luisteren/kijken/lezen bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, vindt de links bij Marja.

Deze week was een week van nagenieten. Zondag waren we, tengevolge van een spontane wisselwerking, bij de opening van de nieuwe tentoonstelling in Galerie Het Raadhuis in Eenrum.
Zou er in deze uithoek van het land belangstelling zijn voor kunst? De galerie bestaat bijna 11 jaar, en trekt elk weekend een flink aantal bezoekers met interesse voor figuratieve kunst. Wij waren al lang van plan er een keer naartoe te gaan; Marijke is al een tijd op Facebook bevriend met de galeriehoudster, Ankie Onnes.

De titel van de nieuwe tentoonstelling is: "Doar bluit mien eerappellaand" (Daar bloeit mijn aardappelland), en daar herken je meteen de titel van een lied van Ede Staal in.
Zijn eerste album werd (mede-)gesponsord door het Coöperatieve, wereldwijd in aardappelproducten doende bedrijf Avebe. Daaraan is dit lied te danken en het kwam aldus op "Mien Toentje". (De in Winschoten geboren Max Dendermonde schreef bij het jubileum van Avebe in 1979 de bedrijfsgeschiedenis "Hoe wij het rooiden").

Ik liet Ankie weten dat de muziek van Ede mij vaak raakt, en dat dat me geïnspireerd had tot een gedicht. Ze vroeg toen of ik het bij de opening wou voordragen, omdat het haar raakte. En zo stond ik 2 dagen later voor een behoorlijk publiek…!

Het gedicht is ontstaan toen het thema van onze toenmalige dichtersgroep was: "Het gevoel dat muziek geeft". Ik had de muziek van Ede Staal ontdekt, en realiseerde me, dat mijn vader ook in Gronings gesproken zal hebben. Het lukte me niet, tot ik bedacht dat het niet in het Nederlands kon, maar in het Gronings moest!
Het gedicht Stem en de vertaling zijn te lezen op onze website.

Ik mocht als eerste aan de bak, gevolgd door een muzikale bijdrage van Tria Martina, daarna de speech van Gerard Backx, CEO van aardappelconcern HZPC.

Tria Martina bestaat uit: Jelmer Dijkstra bas, Martina Huinder (fb) zang, en Theo Onnes gitaar. Ze hebben flink op het lied van Ede Staal geoefend, want gewoonlijk is hun repertoire Engelstalig, een enkele keer Nederlands, maar op dringend verzoek van Ankie is dit hun eerste Grunniger laid!
Ik vind dat ze het voortreffelijk gedaan hebben! (De tekst komt na de clip).

TriaMartina - Doar bluit mien eerappellaand:

Doar bluit mien eerappellaand - Ede Staal
(Daar bloeit mijn aardappelland)

Eerst was er veen en alles onbegoanboar,
t Laand was sjompeg¹ en gain mens dij kon der wonen,
Toun kwam de tied van törfgroaven en van toumoaken²,
Van aarmou at men pankouk, broene bonen.

Doar liggen de baauwten³ en de boerderijen,
Doar bluit mien eerappellaand,
Doar woar het vrouger krabben en knooien⁴ was,
Want alles ging nog mit haand,
Doar roazen nou nijmoodse rudermesienen⁵,
Op klaai, op zoavel⁶ en zaand,
Doar baauwen⁷ de boeren al generoaties laang,
Op t Drentse en t Grunneger laand.

Men gruif⁸ kenoalen en daipen⁹, monden, wieken¹⁰,
En deur de bolsterloag¹¹ kwam mizze¹² en ook zaand.
Toun gingen veur t eerst de eerapppels doar bluien,
Wat eertieds dale¹³ was, dat is nou vruchtboar laand.

t Liekt zo mooi, dat laand mit aal zien kleuren,
Ze stoanen in blui: t is lila, roze en wit,
As bie haarstdag¹⁴ de luchten zwoarder worden,
Din gaait allinneg¹⁵ nog om wat der onder zit.

Gedeeltelijke ondertiteling:

1. sjompeg : moerassig
2. toumoaken : ontginnen
3. baauwte is een specifiek soort grond, voorkomend op de grens van de Veenkoloniën en het Oldambt. Het bevat veel zand, ligt hoger dan normaal; afgegraven veengrond. Ook: geploegde akker
4. krabben en knooien : zwaar zwoegen
5. nijmoodse rudermesienen : moderne rooimachines
6. zoavel : zavel
7. baauwen : telen, verbouwen
8. gruif : groef (vt van graven)
9. diepen : natuurlijke of gegraven watergangen, met voldoende diepte voor scheepvaart
10. monden en wieken (of wijken): zijkanalen voor de afvoer van water en turf
11. bolsterloag : bonkaarde of bolster
12. mizze : mest
13. dale : dalgrond
14. bie haarstdag : in het najaar
15. allinneg nog : louter

Ernst-Jan Schaap (fb) heeft de niet alleen de muziek, maar bijna de hele opening opgenomen: Galerie Het Raadhuis, Eenrum - Doar bluit mien eerappellaand.

Nu even een collage van schilderijen, een willekeurige greep uit de tentoonstelling. De foto's komen van Jan-Pieter Wind (fb), Marijke, en van de affiche van de galerie.

Deze twee vond ik grappig bij elkaar passen qua inhoud:

Eén schilderij deed me (visueel) denken aan de hoes van het album "Animals" van Pink Floyd...

Bij die landschappen zag ik mezelf in gedachten weer achter de ploeg lopen van "Oom", de broer van mijn stiefvader, waar ik wél goed mee kon opschieten.
Maar dat was "vrouger", ik was zo omstreeks 15 jaar.
Ankie noemde het al even toen ze mij introduceerde:

Vrouger, vrouger,
Wat gaait de tied toch vlug,
Pas as ie older worden,
Ja, din komt alles terug

Ede Staal - Vrouger (Houwerzijl ± 1965):


(Ja, Melody had 'm al in ZOZ 201, andere clip).
Dat Ede Staal's muziek ruim 30 jaar na zijn dood nog altijd heel populair is, ook bij andere (streektaal-)artiesten, moge blijken uit de lijst met "covers" die RTV-Noord heeft opgesteld. En volgens mij komen er nog steeds nieuwe bij.
Ede schijnt overigens maar zo'n 20 keer opgetreden te hebben; er werd wel eens gezegd "dat ze hem het podium op moesten schoppen". Hij werd vooral bekend via Radio Noord, daardoor zijn er ook weinig "live" beelden. Eén optreden staat in elk geval op Youtube: Ede Staal - Concert RTV Noord 1984, met zijn vaste begeleider Henk Bemboom. Wikipedia verwijst abusievelijk naar de oprichter van Ponypark Slagharen, maar de musicus behoorde tot een van de vroege bezettingen van Black Lake. Toen de band net succes begon te krijgen, verongelukte zijn collega Koos Bloemsma, die de Flowertree Studio had opgericht. Henk werd mede-eigenaar van de studio. De eerste twee albums van Ede Staal zijn daar opgenomen.

En dan lees ik vandaag weer iets dat me boos maakt. Rutte praat in Appingedam met actiecommité's, en tegelijk ligt er een geheim rapport van de "Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed", waarin staat:
Monumenten en beeldbepalende panden in het aardbevingsgebied die niet meer te redden zijn, moeten als ruïnes toch behouden blijven voor Groningen.
Een kwestie van geld begrijp ik: terwijl hier miljarden uit de grond gepompt zijn, zijn er geen miljoenen beschikbaar om de schade te herstellen!

Inmiddels was, onder aanvoering van Freek de Jonge, al eerder een lied van Ede Staal aangepast en ingezet tegen de aardbevingsschade door de gaswinning...


Nou maar hopen dat Galerie Het Raadhuis blijft staan; ze zitten geloof ik niet in de directe gevarenzone, en buiten de competentie van de "Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed"...