201203 - Van geloof, bekering en Sinterklaas

Ik ben gereformeerd opgevoed en later heb ik mij bekeerd tot het heidendom, tenminste, vanuit die opvoeding gezien.
Als je met dat gedachtengoed bent opgevoed, blijft er altijd iets van die sfeer hangen. Net als dat met andere opvoedingen het geval is, maar dan anders. Het maakt verschil of je opgevoed bent met de gedachte dat je je behoorlijk gedragen moet tegenover andere mensen, dat lijkt me bij de meeste bevolkingsgroepen vrij gangbaar.
Als je bent opgevoed met de gedachte dat er altijd en overal, licht of donker, in een ommuurde ruimte of in een bos, of op een open vlakte waar nergens leven te bespeuren is, een onzichtbare en ontastbare hogere macht op je loert of je je wel gedraagt volgens regels die in heel oude geschriften zouden zijn opgetekend door of namens die hogere macht, en als je buiten die lijntjes stapt, dat je dan na je dood eeuwig zult branden in een hels vuur, voelt dat toch best een beetje minder gemakkelijk.
Om die ellende na je dood te vermijden, en te belanden in een toestand van eeuwige gelukzaligheid, ligt de lat nogal hoog.

Ook is in die oude geschriften duidelijk omschreven hoe de aarde zou zijn ontstaan, en hoe we de wereld om ons heen moeten interpreteren. Zowel de weersomstandigheden, de fysieke omgeving, het gedrag van onszelf en de mensen om ons heen, als het gewoel der volkeren op aarde.
Ik heb geen theologie gestudeerd, maar wel stevig mijn best gedaan op het schrijven en bespreken van inleidingen voor onze gereformeerde jeugdverenigingen, en uiteraard is "de tale Kanaäns" diep ingesleten door het driemaal daags Bijbellezen aan tafel, de kerkdiensten en de catechisatie.

Er is groepsgewijs verschil in de interpretatie van die oude geschriften. De interpretatie verandert bij de meeste groepen ook met het verloop van de tijd, of misschien beter gezegd: met het toenemen van de algemene kennis die de wetenschap ons verschaft.
Waar men ooit dacht dat de zon om de aarde draaide, heeft men nu algemeen het inzicht dat het andersom is, mede door toedoen van steeds verder ontwikkelde techniek en wetenschap die hand in hand gaan.

Mijn weg door het leven leidde mij langs twijfels over de oprechtheid van de strenge lijn van opvoeders, leraren en geestelijken. Langs kennis die mij toeviel, en in strijd was met de oude geschriften en de uitleg van de opvoeders, leraren en geestelijken. Kennis die ook aannemelijker was dan die uitleg.
Kortom: de cocon waarin ik was opgevoed en opgegroeid werd steeds doorzichtiger, mijn gedachtenwereld vrijer en groter. Uiteindelijk kijk je van buitenaf naar de cocon waar je uit gekomen bent.
Je ziet dan dat de oude geschriften geschreven zijn in hun tijd, met de kennis van toen, met de denkwereld van toen. Tijd had een heel andere betekenis, net als andere maatschappelijke aspecten. Informatieoverdracht was oraal, en hoe nauwkeurig? Hoe interpreteer je een spectaculaire onweersbui als je die alleen kunt waarnemen, zonder de meteorologisch en natuurkundige kennis van nu?
Daar moet dan wel een hogere macht de hand in hebben, als je iets niet begrijpt, en vanuit die gedachte wordt een verklaring gezocht.
Zo zijn er in de oudheid veel verklaringen en verhalen ontstaan en in die oude geschriften terechtgekomen. Er zijn mensen die de kennis van toen een groter gehalte aan waarheid toedichten dan aan de hedendaagse wetenschap.

Het heeft mij ertoe gebracht het christelijke gedachtengoed achter mij te laten, mij er van te bevrijden zogezegd. Een oom, lid van de kerkeraad, zei dat het een groot verdriet voor mijn moeder zou zijn. Hij wist dat ik gelijk had toen ik antwoordde dat mijn moeder veel erger zou vinden als ik net zou doen alsof ik nog geloofde: voor haar was een hypocriet net zo erg als de in haar ogen vreselijke kwalificatie: Farizeeër!

Soms proberen mensen me nog te bekeren, maar die begrijpen iets niet. Ik trek graag de vergelijking met kinderen die ontdekken dat het Sinterklaasgebeuren anders in elkaar zit dan ze verteld is, en met allerlei vergezochte verklaringen bevestigd.
Zoals: dat een stokoude man in een lange jurk, met een hoge muts, op een paard over de schuine daken rijdt, zelfs als die besneeuwd zijn. Zijn knecht pleurt cadeautjes door de schoorsteen (die er tegenwoordig vaak niet eens meer is), en die landen fris en fruitig in een kinderschoen.

Als je de feiten eenmaal weet, kun je niet terug. Dat gaat niet van de ene dag op de andere, maar is uiteindelijk wel definitief. Dan heb je ontdekt dat je geest manipuleerbaar is, en flexibel in het accepteren van merkwaardige verhalen.

Liep ik al een paar dagen rond met deze gedachten, kwam ik vanmorgen de katalysator tegen om deze gedachten te formuleren en vast te leggen: een knipsel uit de Trouw van 6 jaar geleden, als herinnering gedeeld door mijn "domineef" Klaas op Facebook:

201103 - De bovenkamer luchten in de Bovenlanden

Er zijn van die plekken in Nederland met een bepaalde aantrekkingskracht. Daar ga je naartoe als je bijvoorbeeld even de zinnen wilt verzetten of uitwaaien.
Gisteren was het uitstekend weer om uit te waaien: wisselend bewolkt maar droog en een aangename temperatuur, ondanks de stevige wind.
We zijn bezig onze zolder leeg te maken, omdat we volgens planning van de wooncorporatie binnenkort ons dak compleet wordt vervangen. Aangezien we, alweer 16 jaar geleden, twee huishoudens gecombineerd hebben, zijn er spullen die te dierbaar zijn om weg te doen, en dingen die nog niet zijn uitgezocht. Weken werk dus, om dat ordelijk te doen verlopen, en behoefte om er af en toe even tussenuit te gaan. In corona-tijd wordt dat dan een rondritje.
Bijna vanzelf komen we dan op een route naar het noorden, langs route's die ons nooit vervelen.
Zo kwamen we gisteren door de Laudermarke, en stopten voor een picknick in de auto in de buurt van Bourtange.

Verderop kwamen we uit bij het natuur- en waterbergingsgebied Bovenlanden, ergens tussen Bellingwolde en Klein Ulsda. Daar hebben we een poosje rondgescharreld, en genoten van de omgeving en de omstandigheden.

We klimmen naar het uitzichtpunt op de dijk. Aan de westkant het uitgestrekte landbouwgebied, dat bij een van onze vorige bezoeken een gele zee was van bloeiende koolzaadvelden, met veel bijenkasten.

Je komt de Bovenlanden binnen via een coupure in de dijk, die gesloten kan worden bij hoogwater. Je ziet hier de helft van het reservoir.

Naast het pad naar het uitzichtpunt staan overeenkomstig het jaargetijde een aantal paddestoelen.

Het is een aantrekkelijk gebied voor watervogels, maar daarbij is vanaf dit punt een verrekijker wel handig.

Als je een eindje het gebied in loopt, heb je een mooi doorkijkje naar deze plas. Het waaide toen wij er waren.

Verderop houdt de asfaltlaag op, en gaat het verder als min of meer verhard pad met twee sporen. In de verte zie je de buurtschap Booneschans, genoemd naar een verdedigingswerk uit de Tachtigjarige oorlog. Het ligt direct tegen de Duitse grens.

Terug naar het begin lopen we tegen de wind in. Het voelt wel lekker, omdat de temperatuur goed is. De luchten waren fraai. Het leek af en toe dreigend, maar we hebben geen drup regen gehad.

Het riet fungeert als indicator hoe hard het waait; de wind leek toe te nemen.

Terug bij het uitzichtpunt word ik nog even verwend met een paar prachtige jakobsladders, die velden in de verte een lichtgroene lentekleur geven.

We zijn lekker uitgewaaid en gaan met een bocht huiswaarts, zoveel mogelijk langs binnenwegen, en zijn net voor donker thuis.

201103 - Waarheen een foto van een dikke dame je gedachten kan leiden

Ik vond een artikel dat me wel interesseerde. Dat ging ik lezen, en trof daarbij foto's aan van een van de genoemde personen. Nee, ik ga niet de spot drijven met haar omvang, maar er kwam spontaan uit de krochten van mijn herinnering het beeld op van mijn neef.
Hij was lang en dik en niet altijd even subtiel. Hij hield van grappen.
Als jonge vent had hij in een winkel gestaan, en vertelde graag hoe hij zich afreageerde over vervelende klanten zonder ze te beledigen. "Ja mevrouw, alstublieft mevrouw, dag mevrouw, prettige dag mevrouw!" en zodra de deur achter die mevrouw was dichtgevallen, hardop: "Stik, mevrouw!"
Later was hij kwaliteitsinspecteur voor een semi-overheidsdienst. Hij genoot zodanig van het goede des levens, dat zijn omvang indrukwekkende vormen had aangenomen. En daar ligt de link naar die foto. Hij maakte zelf de grap: "Nee, je kunt niet om mij heen zonder brood mee te nemen voor onderweg!".

De laatste keer dat ik mijn neef zag, was bij de begrafenis van zijn vader, die was overleden op de dag dat mijn moeder 90 zou zijn geworden. Hij hield een ontroerende toespraak, gevoeliger dan ik hem ooit meegemaakt had.
Zijn beginzin bestond uit vier woorden, die ik nooit zal vergeten: "Mijn vader is dood."

Een uur later stonden we bij het open graf, de helft van een dubbel graf waar zijn moeder al zes jaar lag. Op de plaats van dat open graf was 57 jaar daarvoor mijn vader begraven.
Mijn oom, die daar nu begraven werd, had mij gevraagd om dat dubbele graf, dat voor mijn ouders bestemd was geweest, te mogen gebruiken nu dat weer toegestaan was.

Deze dag was ook de eerste dag dat Marijke en ik begonnen aan een leven samen, na een periode met lastige verwikkelingen, en stonden we samen bij dat open graf.

Toen mijn neef die woorden spraak: "Mijn vader is dood.", wist hij dat hij zelf ook ziek was. Nog geen jaar later was hij dood, en herhaalde zijn oudste zoon zijn woorden.

201009 - Paddestoelen, Escher en een Italiaans dorp

Vanmiddag maakte ik een boswandeling langs paden, waar ik vrijwel zeker nog nooit eerder geweest ben. Toch was de wandeling van bijna 8 kilometer steeds binnen 10 kilometer loopafstand van de vijf huizen waar ik alhier gewoond heb.
Ik ben wel het eerste stuk met de auto gegaan; de wandeling duurde twee uren. Dat wil zeggen: inclusief omkeutelen en foto's maken.
Kort na het begin van mijn wandeling zag ik een verzameling paddenstoelen die mij deden denken aan een tekening die ik ooit gezien had.

Ik wist bijna zeker dat het een werk van M.C. Escher moest zijn, en via internet vind je dat dan vaak vrij snel.
Dit werk was lang onbekend, omdat het een voorstudie is geweest die hij nooit uitgewerkt heeft en lang in het bezit van de familie is gebleven.

Nadat een museum de tekening had verworven, is het onderwerp gedefiniëerd als het Italiaanse bergdorp Montecelio. Escher heeft het dorp niet exact nagetekend, maar de sfeer vastgelegd.
Deze tekening is gemaakt vóórdat hij zijn beroemde werk maakte met in elkaar overvloeiende dieren en onmogelijke constructies.

Dit is een foto van dat dorp, ter promotie van het toerisme aldaar, die ik vond op internet.

200624 - Niklas - Valse beschuldiging...

200615 - Van chaos en hoe achteraf alles zo simpel is

De pandemie, veroorzaakt door het coronavirus SARS-CoV-2, lijkt in bepaalde streken in de wereld ingedamd, op andere andere plekken lijkt het einde nog ver weg.
Op plekken waar de uitbraak flink gereduceerd is, denkt menigeen dat er niets meer aan de hand is, en dat de maatregelen zo snel mogelijk helemaal weg moeten.
Daarbij komt er steeds meer kritiek op de, ook in eerste instantie, genomen maatregelen om de pandemie te beteugelen, doch die, op z'n minst, erger hebben voorkomen. Het was een overval door een onbekende vijand met veel vernietigingskracht, waaraan acuut weerwerk moest worden geboden. Zoiets schept een chaotische situatie.

Deel van Sketch of the Cynefin framework,
Edwin Stoop, Sketching Maniacs uit Wikipedia

Die kritiek gaat vaak uit van simplificaties, in de orde van: "er vallen nu bijna geen doden meer, dus het virus is verdwenen, allemaal wel erg overdreven gedoe geweest dus."
Bij die simplificaties dacht ik aan de Volkskrant-column van 4 april van Jasper van Kuijk, met een uitleg over het nemen van beslissingen in verschillende situaties, van simpel, via gecompliceerd en complex, tot chaotisch.
Hij begint begint als volgt: "In de coronacrisis zijn alle voorspellingen boterzacht, is niets zo veranderlijk als ‘de feiten’ en spreken experts elkaar tegen. Een gekmakende onzekerheid. Merkwaardig genoeg gaf het me wat rust toen ik me realiseerde hoe deze onzekerheid nu eenmaal hoort bij complexe systemen, zoals gedefinieerd in het Cynefin-raamwerk. Dit raamwerk helpt bestuurders om beslissingen te nemen en maakt onderscheid tussen simpele, gecompliceerde, complexe en chaotische situaties.
Simpele systemen zijn stabiel, eenvoudig en er zijn duidelijke oorzaak-gevolgrelaties, die voor iedereen te doorgronden zijn. Zoals een schaar. In gecompliceerde systemen zijn er ook oorzaak-gevolgrelaties, maar om die te snappen heb je experts nodig. Denk bijvoorbeeld aan de motor van je auto."

Afbeeldingen uit de Volkskrant column van Jasper van Kuijk

Er zou van alles fout zijn gegaan, wat inherent is aan complexe en chaotische situaties, vooral op logistiek en communicatief gebied schat ik.
Achteraf beschouwd zou het kunnen dat minder drastische maatregelen voldoende zouden zijn geweest, maar daar staat tegenover dat de wetenschap ook nu nog steeds onvoldoende weet over de eigenschappen van het virus, zoals de bron en de overdracht, en er nog geen afdoende remedie is om het virus effectief onschadelijk te maken: een gewapende moordenaar die in een hoek gedreven is, is nog steeds een gewapende moordenaar. En dat blijft hij tot hij ontwapend en onschadelijk gemaakt is.

Uiteraard begrijp ik dat deze crisis verstrekkende gevolgen heeft voor de economie, en voor de "gewone zorg".
De andere kant is, dat de gevolgen van eerdere grote pandemieën blijkbaar vergeten zijn, of worden gebagatelliseerd als onvergelijkbaar vanwege de toegenomen wetenschappelijke kennis. Weliswaar groeit onze kennis waarschijnlijk sneller dan destijds, doch ook nu hebben we voorlopig te maken met een gemaskerde, onberekenbare vijand.
Als het ongevaarlijk was zou je kunnen lachen om al die zelfuitgevonden nieuwe deskundigen, die vanuit een heel andere stiel ineens viroloog, epidemioloog en microbioloog zijn geworden, en menen te moeten oordelen over de genomen en nog te nemen maatregelen.
Ik heb de indruk dat er als regel in dat oordeel veel variabelen zijn weggelaten uit gebrek aan specifieke kennis, en dat er veel opportunisme en eigenbelang in verwerkt zit.

En wie de term "dor hout" heeft geopperd, bestempel ik bij dezen als "rottend fruit", dat het begrip solidariteit alleen in eigen voordeel uitlegt.
In een discussie schermde iemand voortdurend met het argument "dat er nog maar een heel kleine kans is op besmetting", en dat dus "alles open moet". Ik gaf een voorbeeld - in een pak suiker van 1 kg zitten ca. 1 miljoen korrels. Stel dat je weet dat er één dodelijke korrel in zit, durf jij dan een schep van die suiker in je eten of drinken te doen? Kansberekening als dilemma, maar ik wacht nog steeds op een antwoord.

Ik kende de theorie van het Cynefin-raamwerk niet, maar het sprak me onmiddellijk aan. Het gaf me associaties met situaties uit mijn werk als elektronica- en software-ontwerper. Je krijgt een aantal wilde ideeën op je bordje, waarvan de opdrachtgever hooggespannen verwachtingen heeft. Daar moet je dan als ontwerper een goed functionerend, complex systeem van maken met allerlei samenwerkende apparaten vol software.
Trek die lijn maar even door naar IT-projecten. Als dat bij de overheid is, worden de mislukkingen te zijner tijd breed uitgemeten, bedrijven zullen er minder mee te koop lopen.

Zie ook: A Leader’s Framework for Decision Making door David J. Snowden (de bedenker van het Cynefin-framework) en Mary E. Boone, Harvard Business Review, November 2007.

200606 - Geloof en het mysterie van de explosieve lantaarnpaal

Vandaag werd op Facebook een bericht geplaatst, door een vriendin ("V") uit een vroegere, inmiddels uiteengevallen vriendenkring. Het kernthema van die groep was: poëzie. "V" en ik waren er vanaf het begin bij, Marijke kwam later.
Het bericht was een foto met begeleidende tekst, van "V"'s partner, die blij een boek bekeek dat zojuist was gearriveerd. Een amicale man, waarmee we niet vaak, maar wel prettig contact hadden.

Marijke had na lange tijd weer eens bij haar gelezen, en waardeerde dat bericht met een hartje. Niet lang daarna merkte Marijke dat er een reactie was bij haar, van "V".
Tot Marijke's verbazing bleek daar een woedende emoji aan gekoppeld te zijn, als reactie op een bericht dat ze geplaatst had op 26 mei, 11 dagen en 10 berichten geleden, met o.a. herinneringen aan de verjaardagen van haar ouders.
Laten we dus maar bij Marijke's oorspronkelijke bericht beginnen. Dat was een citaat uit een lang interview in de Varagids met actrice Beppie Melissen, en ze heeft het over zelfrelativering. Wij vonden het heel raak en humoristisch geformuleerd, en daarom maakte Marijke er een bericht van:

Meerdere mensen konden er wel iets mee, 7 duimpjes, 6 lachebekjes en 1 had waarschijnlijk medeleven met de lantaarnpaal. Kort na plaatsing was er al een textuele reactie gekomen van een andere vriendin:

En toen kwam vandaag dus die boze kop er bij. En nog een geschreven reactie:
RESPECTLOOS!!!

Marijke vond het woord "respectloos" meer van toepassing op de reactie van "V", en ze had het verwijderd. Terwijl ze een antwoord aan het typen was, merkte ze dat ze geblokkeerd was. De boze emoji was ook weg.

Vanaf onze kennismaking heb ik (en later Marijke ook) intensieve gesprekken gehad met "V". Ik vond dit toch wel raar allemaal, en stuurde haar het volgende bericht:

Een poosje later kwam het antwoord, waaruit ons inziens bleek dat "V" het oorspronkelijke bericht niet goed gelezen heeft. Zat haar nog iets dwars, dat ik in de gesprekken meer wist van de Bijbel en de kerk dan zij, er van kindsaf mee opgegroeid zijnde? En zou er nog een portie merkwaardige jaloezie mee kunnen spelen, want als Marijke hen in de winkel tegenkomt, gaat "V"s partner vaak even het gesprek aan, terwijl "V" haar niet meer dan een knikje waard acht - na alle vriendschappelijke contacten en ondersteuning:

Nou ja zeg, Marijke krijgt van haar ook heel weinig reacties! Terwijl ik een reactie begon te typen, viel de nieuwe tekst op mijn scherm ineens weg, en verscheen onder "V"s reactie, dat "deze persoon niet beschikbaar was op Messenger".
Tja, wat je met dwepend fanatisme, jaloezie en niet goed lezen kapot kunt maken...
Bijvoorbeeld (zelf)relativering en gevoel voor humor.