161001 - ZOZ - Van Zonnekoning tot Jambalaya

Wie mee wil doen met (of luisteren bij andere deelnemers) ZOZ: Zwijmelen op Zaterdag, kan terecht bij Marja.

Deze keer komen we terecht in de Amerikaanse staat Louisiana (nl), en dat sluit aan op mijn vorige ZOZ, met een Franstalige jongen uit Canada die Engels zong.
Ook Louisiana is deels Franstalig: Franse kolonisten noemden het naar hun (zonne)koning Louis XIV. Delen van Louisiana hebben een multiculturele, meertalige erfenis vanuit een mix van Franse, Spaanse, Indiaanse en Afrikaanse culturen, op een achtergrond van kolonialisme en de import van slaven. De multicuturele en meertalige werkelijkheid is er nu wettelijk erkend.

De verklaring voor de Franstalige invloeden daar, is dat Franstaligen werden verdreven door Engelsen uit wat nu Canada is. De eigen muziek uit die regio zou zijn ontstaan uit verschillende invloeden, zoals Duitse spoorwegarbeiders die hun accordeons hadden meegenomen, naast de andere diversiteit aan culturen. Best gecompliceerd dus!
En daarom begin ik met eten.

Een gerecht waarover heel vaak is gezongen door heel veel artiesten, dat zijn oorsprong heeft in deze culturele smeltkroes: Jambalaya (nl). Overigens schijnen er net zo veel recepten voor Jambalaya te zijn als koks die het bereiden, maar generaliserend gesproken is de basis: rijst, groenten, worst, en vis en/of schaal/schelpdieren. Recepten genoeg online!

De bekendste song over Jambalaya is geschreven door een van mijn country-favorieten, Hank Williams (nl), niet te verwarren met zijn zoon of kleinzoon, die ook bezig zijn/waren in de muziek.

Van die song had ik in een ZOZ in 2014 al eens een versie geplaatst van The Carpenters. Omdat ik geen live video met de auteur kon vinden, geef ik een link met de tekst in beeld: Jambalaya (On the Bayou) - Hank Williams (Lyrics).
Ook een link naar de versie van Fats Domino (nl), waarvan ten onrechte werd gedacht dat hij was omgekomen in zijn huis in New Orleans, Louisiana, door de Orkaan Katrina (nl) in 2005: Fats Domino - "Jambalaya (On The Bayou)" - Live 1961.
Maar de clip die ik laat zien sluit mooi aan bij mijn vorige ZOZ, in de zin dat een toen 4-jarige Hunter Hayes (1991), werd geïntroduceerd op een country-festival door Hank Williams Jr.
Hunter's ouders hebben allebei Cajun (Frans), Engels, Schots/Iers en Duits DNA. Op zijn tweede kreeg hij een speelgoed-accordeon van zijn oma, dat wordt als het begin van zijn muzikale carrière gezien.

Hunter Hayes (4) met Hank Williams Jr. - Jambalaya:


In Louisiana vinden twee verwante genres muziek hun oorsprong: Cajun (nl) en Zydeco (nl).
De Cajuns (nl) zijn een deel van de bevolking van Louisiana, afstammelingen van bewoners van de Franse kolonie Acadië in het huidige Canada. De naam Acadians, zonder de A en op z'n Engels uitgesproken, werd Cajun. De muziek stamt af van de volksmuziek van deze bevolkingsgroep, vermengd met blues en country invloeden.

Zydeco ontstond onder de Franstalige Creoolse bevolking, onder invloed van de Cajuns.
De herkomst van het woord is onzeker. Het zou ontleend kunnen zijn aan de Franse uitdrukking "Les haricots ne sont pas salés", die in Louisiana Creole French klinkt als: "leh-zy-dee-co nuh sohn pah salay". Dat zou uiteindelijk tot Zydeco vervormd zijn. Ook de betekenis van "Les haricots ne sont pas salés", is niet zeker, maar mogelijk iets als: "Ik heb geen zout om de bonen op smaak te brengen, zo arm ben ik", ook wordt gezegd dat het een gevoel weergeeft niet helemaal fit te zijn. Maar dat past weer niet bij de vrolijke, pittige muziek!

De grens tussen beide genres is niet (meer) scherp te trekken. Bij Cajun waren de viool en de accordeon (wel anders bespeeld dan bij ons!) belangrijke instrumenten, bij Zydeco de trekzak of diatonische accordeon, en het rubboard (afgeleid van het wasbord).

Eerst Zydeco, door Clifton Chenier (nl) (1925-1987), de eerste Creool die een Grammy Award kreeg (1983). Ook ander eerbetoon viel hem ten deel voor zijn vernieuwende muziek.
In deze opname speelt hij, denk ik, op de jaarlijkse "convention" van de American Farm Bureau Federation in 1969, en de titel is die uitdrukking waaruit het woord Zydeco voortkwam.

Clifton Chenier - Les Haricots Sont Pas Sales:


Voor de liefhebbers nog twee links: Tu Le Ton Son Ton - Clifton Chenier & Louisiana Ramblers live 1971 en Clifton Chenier at Jazz Festival 1977.

Mijn eerste kennismaking met Cajun-muziek (eerder dan Zydeco) was een LP van de hier onbekende zanger en fiddler Gib Guilbeau (1937-2016).
Toch zijn Gib Guilbeau's songs gecovered door veel artiesten, waaronder Ricky Nelson, Bobby Womack, Ronnie Wood, and Rod Stewart. Ook speelde hij met "grote namen", uit het circuit van The Byrds enz., begeleidde hij Linda Ronstadt met zijn band Swampwater, en speelde later lange tijd in The Flying Burrito Brothers.

Ik kocht begin 70-er jaren zijn solo-LP Cajun Country, waarop hij afwisselend, ook binnen een song, Frans en Engels zingt. Onder andere Gene Parsons en Clarence White spelen hier op mee. Ik koos deze clip, helaas geen bewegende beelden.

Gib Guilbeau - Louisiana Cottonfields:


Zoek Gib Gilbeau en Clifton Chenier op YouTube, en je krijgt heel veel mooie muziek voorgeschoteld!